38743 P2210345

30 Wstęp do historii filozofii

samej nauki filozofii, tj., że nie przedstawia ona jedynie zewnętrznego aspektu treści, tego, co się działo, zdarzeń, lecz pokazuje, w jaki sposób [jej] treść — która zdaje się występować jako to, co ma znaczenie [tylko] historyczne — sama należy do nauki filozofii: historia filozofii sama ma charakter naukowy, a nawet, w aspekcie tego, co stanowi jej sedno, sama staje się nauką filozofii.

Po drugie, musi być dokładniej ustalone pojęcie filozofii i na tej podstawie określone, co z tego nieskończonego materiału i wielorakich aspektów duchowej kultury narodów powinno być wyłączone z historii filozofii. Ze względu na treść bardzo zbliża się do filozofii religia, a także myśli na jej temat i te, jakie występują w niej samej — w szczególności w formie mitologicznej. Z drugiej zaś strony, ze względu na formę, pokrewne jest filozofii to wszystko, co pozostało [jako reszta] po wykształceniu się [poszczególnych] nauk (myśli na temat państwa, obowiązków, praw). Dlatego wydaje się, że historia owej nauki, jaką jest filozofia, musi stać się czymś o całkiem nieokreślonym zakresie. Czegóż to nie nazywano filozofią i filozofowaniem! Z jednej strony, należy bliżej rozpatrzyć ścisły związek, w jakim pozostaje filozofia ze spokrewnionymi z nią dziedzinami: religią, sztuką, pozostałymi naukami, jak też z historią polityczną. Z drugiej strony, skoro wyodrębniony już został obszar należący do filozofii, to wraz z określeniem tego, czym jest filozofia i co do niej należy, możemy zarazem uchwycić punkt początkowy jej historii, który należy odróżnić od początków przedstawień (Anschauungen) religijnych i przeczuć zawierających treść myślową (gedan-kenrolle Ahnungen).

Z rozważenia historii filozofii pod tymi dwoma względami wyłania się pojęcie jej przedmiotu i dalej z samego tego pojęcia musi już także wyniknąć przejście do trzeciego

punktu, który stanowi ogólny przegląd i podział przebiegu tej historii jako jej podział na konieczne okresy. Podział ten musi ukazać ją jako organicznie rozwijającą się całość, jako rozumowy związek, jedyną rzecz, dzięki której ta historia sama uzyskuje godność nauki. Nie chcę jednak przy tym zajmować się innymi refleksjami na temat pożytku historii filozofii i innych sposobów jej traktowania. Pożytek jest sam przez się wiadomy. Na koniec wreszcie chciałbym zająć się źródłami historii filozofii, ponieważ jest to zwyczajowo przyjęte.

A. Pojęcie historii filozofii

Pierwszą myślą, jaka przychodzi nam do głowy przy [rozważaniu] historii filozofii, jest to, że sam ten przedmiot zawiera od razu pewną wewnętrzną sprzeczność. Filozofia zamierza bowiem poznać to, co niezmienne, wieczne, istniejące samo w sobie i dla siebie. Jej celem jest prawda. Natomiast historia opowiada o czymś takim, co kiedyś było, później zaś znikło i zostało wyparte przez coś innego. Jeżeli wychodzimy z założenia, że prawda jest wieczna, to nie zstępuje ona w sferę tego, co przemijające, i nie ma żadnej historii. Jeśli natomiast ma ona historię, historia zaś polega na tym, że przedstawia nam tylko szereg przeszłych postaci poznania, to prawdy nie da się w niej znaleźć, prawda nie jest bowiem niczym przeszłym.

Można by powiedzieć, że to ogólne rozumowanie godzi nie tylko w inne nauki, lecz równie dobrze także w samą religię chrześcijańską, i uznać za coś wewnętrznie sprzecznego, iżby miała istnieć historia tej religii i tych innych nauk. Ale zbyteczną rzeczą byłoby badać dalej to rozumowanie z punktu widzenia jego immanentnej logiki, ponieważ