28284 logistyka zaopatrzenia8

Zapasy są niezagospodarowanymi dobrami rzeczowymi utrzymywanymi przez firmę celem użycia w przyszłości (dalsze przetwarzanie, proces montażu, utrzymywanie wyposażenia firmy, sprzedaż). Zwykle występują w formie surowców, półproduktów, części używanych w procesie produkcyjnym lub wyrobów gotowych i stanowią jedną z głównych pozycji majątku obrotowego firmy⁸¹.

Głównymi przyczynami utrzymywania zapasów są:

-    poprawa obsługi klienta,

-    wspieranie ekonomiki produkcji,

-    umożliwienie osiągnięcia korzyści skali w sferze zaopatrzenia i transportu,

-    ochrona przed zmianami cen,

-    ochrona przed niespodziewanymi zmianami popytu i czasu realizacji zamówienia,

-    cykliczność w produkcji płodów rolnych,

-    zabezpieczenie przed następstwami klęsk żywiołowych i innych niebezpieczeństw.

W przedsiębiorstwie zapasy mogą powstawać w trzech sferach działania:

-    dystrybucji: zapasy wyrobów gotowych i towarów, y produkcji: zapasy produkcji w toku,

-    zaopatrzeniu: zapasy surowców, materiałów i części.

Zapasy przesuwają się stopniowo przez te sfery, a w związku z tym w wydziałach produkcyjnych mogą powstawać także zapasy surowców i materiałów oraz zapasów wyrobów gotowych⁸².

W systemie logistycznym firmy istotną rolę odgrywają cztery typy zapasów:

1)    umożliwiające uniezależnienie od siebie poszczególnych ogniw produkcji,

2)    sezonowe,

3)    w tranzycie (w drodze),

4)    buforowe.

Pierwsza grupa zapasów odpowiada zapasom cyklicznym, które obejmują zapasy materiałów, części i produktów ulokowane na styku ogniw łańcucha logistycznego celem uniezależnienia od siebie poszczególnych ogniw. Zapasy te chromą ogniwa łańcucha logistycznego przed niedoborami, zatrzymaniem produkcji i spadkiem jej poziomu, umożliwiając kontynuowanie procesu produkcji płynnie i bez zakłóceń. Są pierwszym funkcjonalnym typem zapasów. Firmy uszczuplają swoje zapasy przez normalną sprzedaż lub zużycie produk-

*' D. Kcmpny. Zapasy w systemie logistycznym firny. AE, Katowice 1995, s. 9. ^c Kompendium wiedzy o logistyce. Op. ciL, s. 63.

cyjne i odtwarzają je w rutynowym trybie zamawiania. Wielkość utrzymywanych przez firmę zapasów zależy od popytu klientów lub zużycia produkcyjnego.

Zapasy sezonowe zabezpieczają firmę przed okresowymi wahaniami w zapotrzebowaniu produkcyjnym i konsumpcyjnym. Zmiana wielkości produkcji z poziomu niższego na wyższy może spowodować zmianę zapotrzebowania na określone dobra (materiały, części, detale) i to w dość krótkim czasie.

Zapasy w tranzycie są to surowce, półprodukty lub produkty gotowe przemieszczane z magazynów firmy do hurtowni, lecz jeszcze nieotrzymane w hurtowni oraz surowce w tzw. przepływie — w procesie produkcji, a także zapasy przenoszone z jednych wydziałów do innych.

Zapasy buforowe są tworzone na wypadek nieprzewidzianych wahań w wielkości dostaw, czasie dostaw i zapotrzebowaniu. Kiedy za mówienia nie nadchodzą w spodziewanym czasie lub kiedy poziom zapotrzebowania jest wyższy niż oczekiwano zapasy buforowe zmniejszą ryzyko braku zapasu i chronią firmę przed niepewnością⁸³.

Zapasy, za które są odpowiedzialni pracownicy gospodarki magazynowej można rozpatrywać w dwóch aspektach, tj. z punktu widzenia procesów zaopatrzeniowych przedsiębiorstw (produkcyjnych i dystrybucyjnych) i z punktu widzenia zbytu wyrobów gotowych (wyprodukowanych lub zakupionych na różnym szczeblu obrotu towarowego). Tak rozumiana gospodarka zapasami musi nawiązywać do popytu i różnych jego postaci, do cyklu życia produktu i do obsługi klientów, co okazało się najbardziej znaczącym czynnikiem we współczesnej gospodarce. W wielu przypadkach poziom zapotrzebowania firmy na dane surowce niezbędne do produkcji i do innych celów oraz czas realizacji zamówień (czas dostawy) nie są dokładnie znane. W związku z tym powiększa się zapas cykliczny, adekwatny do bieżących potrzeb rynkowych i produkcyjnych, o zapas dodatkowy zwany zapasem bezpieczeństwa. Ze względu na odmienność metod sterowania zapasami w procesie produkcji i dystrybucji ważne jest rozróżnienie zapasów produkcyjnych i nieprodukcyjnych (handlowych).

Zapasy produkcyjne są to jakiekolwiek niezagospodarowane surowce, materiały lub inne aktywa utrzymywane przez przedsiębiorstwo celem użycia w przyszłości. Do zapasów tych zalicza się :

—    surowce w magazynie,

—    produkcję niezakończoną w magazynie,

—    wyroby gotowe w magazynie, ^(> O. Kempny: Op. cit., s. 9-10.

73