30833 skanuj0051 (44)

6.4. Zróżnicowanie krajobrazów

w Beskidzie Żywieckim, ukształtowały się krajobrazy związane z kilkoma wyraźnymi piętrami roślinnymi, doskonale zachowane w masywie Babiej Góry (1725 m).

Pozostałe części — Beskid Niski, Śląski, Średni (Makowski), Mały, Wyspowy,

Sądecki i Gorce, mieszczą się w całości w piętrze regla dolnego. Różnorodność ich krajobrazów związana jest głównie z leśnymi zbiorowiskami roślinnymi, niemniej krajobrazy leśne zostały dodatkowo urozmaicone sterczącymi wychodniami skalnymi i ich grupami, rozwaliskami skalnymi, jaskiniami i osuwiskami. Te ostatnie na obszarach lejów źródłowych rzek prowadzą do powstania nowych elementów krajobrazu, tj. stale podtopionych mokradeł, a nawet zbiorników wodnych. Wfażnymi składnikami współczesnego krajobrazu beskidzkiego są także pola, łąki i pastwiska oraz regionalne budownictwo, na ogół harmonijnie wkomponowane w naturalny pejzaż, zwłaszcza w dziesiątkach miejscowości uzdrowiskowych.

Do pasma Beskidów należą także Bieszczady, które jednak odznaczają się dużą Krajobrazy odrębnością krajobrazową. Charakterystyczne dla tych gór są długie grzbiety zbu- Bieszczadów dowane z odpornych na wietrzenie piaskowców, oddzielone obniżeniami powstałymi w skałach mniej odpornych, głównie w łupkach. Porośnięte lasami bukowo--jodłowymi lub sztucznie wprowadzonymi świerczynami stoki powyżej 1100—1200 m pokrywają połoniny, rozległe, naturalne górskie łąki. Piętro połonin jest szersze, niż wynikałoby to z warunków klimatycznych i glebowych, ukształtowało się bowiem w dużćj mierze na skutek trwającego przez stulecia wypasu i koszarowania bydła i owiec na pastwiskach powstałych po wycięciu i wypaleniu lasów.

, Nostalgiczny krajobraz w większości łagodnych grzbietów i zboczy gór urozmaicają tzw. grechoty skalne, czyli nagromadzenia bloków i kamienisk piaskowcowych w pobliżu szczytów, powstałe w odległej przeszłości na skutek mechanicznego wietrzenia skał (np. pod Tarnicą, Kamieńcem i Rozsypańcem), kręte i często głęboko wcięte doliny rzek i potoków, torfowiska wysokie oraz powstające współcześnie osuwiska. Masy skalne przemieszczane siłą erozji wodnej niejednokrotnie przegra-dzały potoki, doprowadzając do powstania niewielkich jezior, m.in. Jeziorek Duszatyńskich na Chryszczatej lub Szmaragdowego Jeziorka na Zawoju. Swoistym elementem kulturowym krajobrazów bieszczadzkich są cerkiewki, kaplice i cmentarze oraz zachowane w niektórych wsiach resztki chat Bojków i Łemków.

Prawdziwym krajobrazowym klejnotem polskich gór są stosunkowo niskie Krajobrazy Pieniny (Okrąglica w masywie Trzech Koron ma wysokość 982 m n.p.m.), zbudo- ^Pienm wane głównie ze skał osadowych. Jurajskie i kredowe wapienie, zróżnicowane pod względem twardości i odporności na wietrzenie, odznaczają się także urozmaiconą kolorystyką: obok siebie występują skały białe, kremowe, ceglaste, niemal czerwone i bardzo ciemne, prawie czarne. Wybijającym się elementem krajobrazu Pienin jest Przełom Dunajca, powszechnie uznawany za jeden z najpiękniejszych w Europie. Wąska dolina wartko płynącej i silnie meandrującej rzeki rozcina skalne masywy Pienin, sterczące nad krawędziami doliny w postaci stromych, niemal pionowych ścian; najwyższe z nich osiągają nawet 500 m wysokości nad poziomem