31168 Nartowska Różnice indywidualne0005

]

Czynniki i mechanizmy rozwoju psychicznego dzieci

Sylwetka psychiczna dziecka opuszczającego przedszkole w wieku 7 lat różni się w znacznym stopniu od tej, jaką prezentowało ono w chwili przyjścia do przedszkola, czyli w wieku 3 lat¹. Zmianom fizycznym, jakie nastąpiły w tym okresie, towarzyszyły zmiany w psychice dziecka ujawniające się w postaci sprawniejszego działania, lepszej orientacji w otaczającej rzeczywistości i w wyższych formach przystoso-nlli do różnorodnych sytuacji, w jakich dziecku bl 0V/.e udział. Mówimy, że dziecko „rozwinęli* ii*" lub „dojrzało” w ciągu tych 4 lat.

I '$chy procesu rozwojowego

^■Wój psychiczny dziecka, ściśle związany ^Hpwojem fizycznym, jest procesem, w którym Hlulipuje doskonalenie się sposobów odzwier-■ Imllania rzeczywistości oraz reagowania i wpły-■nlu na zjawiska otaczające dziecko poprzez Urn/, wyżej zorganizowane struktury czynnościo-■I, Początkowe, proste reakcje noworodka na lioil.-cę zewnętrzne lub wewnętrzne płynące z je-organizmu są jego pierwszymi „doświadcze-nlmnl życiowymi”. Pomimo że mają charakter ■rodzonych, nie specyficznych odruchów bez-■iMinkowych, stają się podłożem dla kształtowania się reakcji warunkowych będących odpo-■rd/.ią na określony bodziec płynący z otoczeniu W dalszym rozwoju niemowlęcia, dzięki do-Bloiialeniu się receptorów, zakres odbieranych fOdżców wzrasta, a reakcje dziecka stają się co-■ir bardziej świadome i ukierunkowane. Obserwujemy to, na przykład, gdy dziecko zaczyna Wodzić wzrokiem za poruszającym się przedmiotem, gdy reaguje na widok lub głos matki u-irtii uchem, gdy wyciąga po raz pierwszy rękę do ■postrzeżonego przedmiotu. Są to pierwsze Hkmności dziecka, jeszcze bardzo proste, z któ-#ych wykształcają się czynności bardziej złożo-■, dostarczające mu coraz to nowych doświad-Hffiń stymulujących dalsze działanie. Tak więc proces rozwojowy charakteryzuje się nie tylko przechodzeniem od niższych, prymitywniejszych ferm działania do coraz bardziej złożonych, lecz jównież określonym następstwem poszczegól-

13

1

Szczegółowe dane na temat osiągnięć rozwojowych dziecka w wieku przedszkolnym znajdzie czytelnik w: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Pod red. M. Żebrowskiej. Warszawa PWN 1975, s. 416—519.