Nartowska Różnice indywidualne0010

pliwie pożyteczne, nie powinno jednak prowadzić do zaniedbań w innych zakresach rozwoju psychoruchowego, na przykład do ograniczania kontaktów werbalnych z dorosłymi lub rówieśnikami, gdyż nie sprzyja to rozwojowi mowy i myślenia I,

Są również dzieci, które mając okazję wszech-; stronnego działania unikają pewnych czynności pomimo zachęty ze strony dorosłych, a nawet wbrew naciskom otoczenia. Dziecko nie chce czymś się bawić, nie chce wykonywać pewnych zadań. Przyczyny takich zachowań mogą być różne, na przykład krytyka ze strony dorosłych lub starszego rodzeństwa czy niepowodzenia w zakresie pożądanej działalności wywołane opóźnieniami rozwojowymi tych funkcji, które muszą być zaangażowane w działaniu. Nieumiejętne postępowanie. z dzieckiem, zbyt silny nacisk bez udzielenia pomocy lub przeciwnie, całkowite zaniechanie oddziaływań na dziecko w tym zakresie może pogłębić niewielkie opóźnienie w. rozwoju.

Widzimy więc, że zarówno jednostronna aktywność dziecka, jak i unikanie pewnych czynności przy niewłaściwym postępowaniu wychowawczym mogą powodowrać taki układ cech indywidualnych dziecka, który charakteryzuje się znaczną rozpiętością osiągnięć w różnych sferach psychoruchowego rozwoju dziecka. Mówimy wtedy o rozwoju nieharmonijnym. Doświadczenia psychologów klinicznych wskazują na znamienny fakt: — dysharmonie rozwoju mają wyraźną tendencją do pogłębiania się z czasem w przypadku, gdy w odpowiednim

¹ Patrz H. Spionek: Problemy rozwojowe i wychowawcze wczesnego dzieciństwa. Warszawa, Książka i Wiedza 1972, s. 145—146.

momencie nie podejmie się działań stymulujących rozwój w tych zakresach, w_: których obserwowani zmniejszoną aktywność dziecka i niższy poziom wykonywania czynności.

Dłużej- trwająca niekorzystna sytuacja wychowawcza i niewłaściwe oddziaływanie dorosłych mogą spowodować taki stopień parcjalnego lub globalnego opóźnienia w rozwoju, który utrudni dziecku dalszy postęp oraz będzie je niekorzystnie wyróżniać w grupie rówieśniczej, co staje się dodatkowym czynnikiem hamującym normalną aktywność dziecka. Stopniowo narastające zakłócenie rozwoju. dezorganizuje jego czynności, wywołuje negatywne reakcje emocjonalne stając się przyczyną nieprawidłowych form zachowania. Taki obraz funkcjonowania dziecka możemy uznać za wyraz zaburzeń w rozwoju.

Przedstawiony proces może trwać kilka lat. Często zaburzenia w rozwoju ujawniają się w pełni dopiero w konfrontacji z zadaniami i wymaganiami stawianymi przez szkołę. Pierwsze ich sygnały możemy jednak obserwować znacznie wcześniej, w przedszkolu, a czasem w wieku poniemowlęcym w postaci nasilonych właściwości indywidualnych dziecka, takich które utrudniają i dezorganizują jego działanie i zachowanie się.

Nieharmótiijny rozwój psychoruchowy dziecka może być również rezultatem zadziałania różnych czynników uszkadzających ośrodkowy układ nerwowy (OUN) w okresie płodowym, w czasie porodu lub po urodzeniu dziecka. Skutki tych uszkodzeń można obserwować w rozwoju fizycznym i psychicznym, a ich nasilenie i rodzaj są uzależnione od miejsca i obszaru patologicznie zmienionej tkanki mózgowej. W prze-

23