29189 strona (218)

Drugi mechanizm antynocyccptywny składa się / rec eptorów występujących w wielu ośrodkach oun (głównie w mózgowiu, lecz także w rdzeniu kręgowym) oraz z substancji opioidowych wytwarzanych w oun, które są wychwytywane prze/ le ie-eeptory. Połączenie opioidu / receptorem zmienia funkcje ośrodków nerwowych i między innymi przynosi zmniejszenie IjóIu podobne do wywołanego przez morfinę, która działa na le same receptory. Opioidy endogenne (w odróżnieniu od eg/o-gennyi h, np. morfiny, heroiny) są nazywane także endorfinarni (/ połączenia wyra zów: endogenna morfina). Substancje opioirfowe występują w ilości zmiennej. Liczba receptorów czynnych leż może się zmieniać, m.in. mogą one być blokowane pr/e/ substancje obojętne, zatem aktywność antynocycepcji jest zmienna.

Układ antynocycepcji powoduje, ze np. w walce, na zaworfai h, podczas zabawy, mimo znacznych uszkodzeń, nie odczuwa się bólu i nic* przerywa aktywności. Silne emocje motywujące walkę lub zabawę skutecznie hamują bodźce przeszkadzające ich realizacji.

Końcowym ogniwem w przebiegu bólu jest reakcja, w któiej należy odróżnić reakcję wegetatywną, psychiczną i ekspresję ł>ó!u. Reakcja wegetatywna to zwężenie naczyń krwionośnych i zwiększenie napięcia mięśni. Obie reakcje dotyczą okolicy uszkodzonej i w bólu ostrym mają charakter ochronny zapobiegający krwawieniu i ograniczając y mchomość miejsca uszkodzonego. W bólu przewlekłym i w bólu związanym z niektórymi schorzeniami reakcje te mogą mieć wpływ niekorzystny.

I ęk i depresja występują jako skutek łwiłu, a jednocześnie nasilają i utiwalają do legliwości bólowe. Podobnie nasilają ból wszelkie niepowodzenia życiowe, stresy i liuslracjc. które występowały przed przyczyną bólu lub są z nim związane.

Fkspiesja bólu, czyli sposób wyrażania bólu, np. manifestacyjny z głośnymi skargami lub skryty, zależy od wychowania, kultury i właściwości osobniczych.

4.11.1. Elektroterapia w zwalczaniu bólu

Elcklrotcrapia zajmuje poczesne miejsce wśród metod walki z bólem. Rzadko |ednak może występować jako samodzielny środek leczniczy, natomiast dobrze uzupełnia kinezyterapię oiaz współdziała z oziębianiem, ogrzewaniem i innymi metodami fizykoterapii. Illektrolerapię stosuje się obok lub po chirurgicznym i farmakologicznym leczeniu bólu. Powinna być jrołączona z oddziaływaniem psychologicznym.

Najważniejsze i najskuteczniejsze jest usunięcie przyczyny bólu i to stanowi podstawowy problem leczniczy. Tak zwana walka z bólem to postępowanie najczęściej objawowe, które stosuje się w tych przypadkach, w których nie można usunąć jjodstawowej przyczyny bólu. Niestety, zdarza się bardzo często.

Clektroterapeulycziiy mechanizm zwalczania bólu jest związany z (obudzeniem antynocycepcji przez: drażnienie receptorów hamujące dopływ sygnałów nocycep-tywriych do ośrodków bólowych; uruchamianie opiałów endogennych i ich recepcji; oddziaływanie psychologiczne typu placebo.

Pierwszy z tych mechanizmów jest znany od kilkudziesięciu lat, a sformułowany został na podstawie obserwacji Ueritoffa - drażnienie silnymi bodźcami czuciowymi (zimna woda, prąd elektryczny itp.) powoduje hamowanie aktualnie czynnych innych odczuć i odruchów, np. bólowych, kurczowych, oddechowych. W antyruH y-

210