31788 skanuj0111 (11)

z tym, że podstawowym elementem mechanizmów śrubowych jest gwint oraz biorąc pod uwagę, że każde połączenie gwintowe podczas jego zakręcania (skręcania, napinania) lub luzowania może być traktowane jako mechanizm śrubowy — mechanizmy te są omawiane w niniejszym rozdziale łącznie z połączeniami gwintowymi.

6.2. Budowa i podstawowe parametry gwintu

Linia śrubowa. Podstawowym pojęciem, związanym z powstawaniem gwintu, jest linia śrubowa. Linia śrubowa jest krzywą przestrzenną, opisaną na pobocznicy walca przez punkt poruszający się ruchem jednostajnym wzdłuż osi walca (osi linii śrubowej) — przy stałej prędkości obrotowej walca. Powstawanie linii śrubowej można sobie łatwo wyobrazić jako nawijanie na walec linii prostej — stanowiącej przeciwprostokątną trójkąta prostokątnego (rys. 6.2).

Rys. 6.2. Powstawanie linii śrubowej

Określając odcinek A₁-A₂ jako podziałkę danej linii śrubowej P oraz kąt y jako wznios linii śrubowej, otrzymuje się zależność tgy = —(⁶¹)

n-a

Rozróżnia się linię śrubową prawą (rys. 6.2a) i lewą (rys. 6.2b). Linią śrubową prawą jest linia, która oglądana wzdłuż osi linii śrubowej oddala się od obserwatora w wyniku ruchu obrotowego zgodnego z ruchem wskazówek zegara, zaś linią śrubową lewą — linia oddalająca się w wyniku ruchu przeciwnego.

Gwint. Gwint powstaje przez wycięcie bruzd (rowków) o określonym kształcie wzdłuż linii śrubowej. Powstałe występy oraz bruzdy, obserwowane w płaszczyźnie przechodzącej przez oś gwintu, tworzą zarys gwintu. Zarys gwintu tworzy więc linia konturowa przekroju osiowego gwintu. W zależności od zarysu rozróżnia się gwinty: trójkątne, trapezowe symetryczne i niesymetryczne, prostokątne i okrągłe (rys. 6.3).

Wymiary nominalne gwintu śruby i nakrętki, podane w normach (PN), są oparte na zarysie nominalnym, wspólnym dla gwintu zewnętrznego (śruby) i wewnętrznego (nakrętki). Wymiary rzeczywiste gwintów różnią się od wymiarów nominalnych m.in. o wartość promieni, zmniejszających szerokość

112