32291 SAM09

POLITYKA ZAGRANICZNA POLSKI LUDOWEJ

Państwo polskie, jego kształt i struktura narzucone przez ZwiązeŁ I Radziecki było tworem niesamodzielnym, zwłaszcza w polityce zagra-1 njcznej. Nie ulega wątpliwości że władza komunistyczna była narzuco-1 na przez wschodnie mocarstwo. Polska znajdowała się w kleszczach; f komunistycznego panowania strzegły wojska radzieckie stacjonujące I zarówno na terenie Polski, jak i wokół jej granic, ze wszystkich stroi I Panuje spór. czy Polska była całkowicie pozbawiona niepodległości, czy też była państwem jedynie zależnym od Związku Radzieckiego ■ (państwem satelickim). Jednak równocześnie Polska Ludowa była nie-1 mai od początku swego istnienia podmiotem prawa międzynarodowe-go. państwem uznawanym przez niemal wszystkie kraje świata. Legał-1 ne władze RP na uchodźstwie podtrzymywały wprawdzie tezę, iż to om I reprezentują Polskę, jednak zagranica uznawała rząd komunistyczny I w Warszawie. Stopień zależności Polski Ludowej od ZSRR różnie się I kształtowa! w poszczególnych okresach. W czasach stalinowskich i (mniej więcej do 1956 r.. gdy wybrano na szefa partii Władysława Go-1 mulicę, wbrew woli radzieckiego przywódcy Nikity Chruszczowowa) I była to bardzo ścisła zależność, która później trochę się rozluźniła.

Polska pozostała nadal państwem zależnym od ZSRR. a jej wyjście I z bloku radzieckiego (ze „wspólnoty państw socjalistycznych") nie by- I k> niemożliwe. ZSRR nie zamierza! też, przynajmniej aż do schyłku la I osiemdziesiątych, tolerować żadnych prób ograniczenia czy nawet oba- I leaia władzy partii komunistycznej w Polsce. Niemniej jednak, biorąc I pod uwagę realia bloku państw socjalistycznych, działania polskiej dy- I Pkanarji na wielu płaszczyznach odznaczały się dużą samodzielnością- I

W wielu przypadkach polityka zagraniczna PRL służyła obronie I rzeczywistych interesów Polski, tak jak to miało miejsce np. w kwe- li sta deaiattj MmmlDoić granicy na Odrze i Nysie oraz pro- |

blem rewizjonizmu niemieckiego). Przy tym władze PZPR bardzo często nadużywały argumentu, iż to one właśnie reprezentują prawdziwe interesy Polski. Odnosiło się to zwłaszcza do kwestii niemieckiej (traktowanej instrumentalnie), a propaganda twierdziła, że jedynie tzw. sojusz ze Związkiem Radzieckim gwarantuje panowanie polskie na Ziemiach Zachodnich i Północnych oraz chroni Polskę przed „niemieckim rewizjonizmem". Twierdzono, że racja stanu uzasadnia panowanie komunistyczne w Polsce.

Generalnie polityka zagraniczna Polski reprezentowała (z nielicznymi wyjątkami, jak w przypadku powstania węgierskiego w 1956 r.) stanowisko zbliżone do tego reprezentowanego przez Moskwę - czy to w stosunku do Zachodu i NATO, w sprawach rozbrojeniowych, w kwestii Bliskiego Wschodu, nawet w polityce wobec najuboższych państw Trzeciego Świata, gdzie popierano lewicowe promoskiewskie dyktatury i utrzymywane przez Moskwę ruchy narodowowyzwoleńcze.

Już w lipcowym Manifeście PKWN zapowiadano, że polityka zagraniczna nowych władz przyszłej Polski Ludowej będzie opierać się na sojuszu ze Związkiem Radzieckim. W mglisty sposób pisano o granicy z ZSRR; z drugiej strony obiecywano zachodnią granicę na Odrze, włączenie do Polski Pomorza i Śląska Opolskiego. Ale 26 lipca w Moskwie zawarto tajny układ między PKWN a rządem ZSRR o granicy polsko-radzieckiej, która miała zostać wytyczona według „linii Curzona" (z drobnymi odchyleniami na rzecz Polski) i która pozostawiała Galicję Wschodnią z Lwowem po stronie radzieckiej; w zamian ZSRR zobowiązywał się zaś popierać wytyczenie granicy polsko-niemieckiej wzdłuż Odry i Nysy. Po powstaniu Rządu Tymczasowego, 21 kwietnia 1945 r. Osóbka-Morawski i Stalin podpisali w Moskwie polsko-radziecki układ o przyjaźni, wzajemnej pomocy i współpracy po wojnie.

Pierwszym wystąpieniem TRjN na arenie międzynarodowej był udział w konferencji szefów rządów ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii w Poczdamie (17 lipca-2 sierpnia 1945 r.), dokąd, na zaproszenie Wielkiej Trójki, przybyła delegacja z Bierutem na czele. Głównym

111 ■