32558 IMG56 (12)

98 KOMKNTARZ WYDAWNICZY

Tekst z wydania zbiorowego z r. 1844 opiera się na tym władnie wydaniu z r. 1884. Podaje więc w zasadzie wersję pierwodruku, „wzbogaconą'¹ licznymi pomyłkami wprowadzonymi przez wydawcę z r. 1834, a znacznie pomnożonymi przez wydawcę Pism z r. 1844. Ilość i charakter pomyłek i opuszczeń wyklucza przypuszczenie, aby Mickiewicz miał jakiś udział w ustalaniu tego tekstu. Toteż mimo że wydawca zmodernizował dość konsekwentnie pisownię, uporządkował interpunkcję, a także w pewnej mierze zasady stosowania dużych liter, wydanie z r. 1844 przynosi tekst bardzo skażony, a poprawiony w niewielkiej tylko mierze.

W rezultacie więc żadne z późniejszych wydań Ksiąg: ■/. r. 1833, 1834, 1844, nie nadaje się na tekst podstawowy dla współczesnego wydania krytycznego. Żadne z tych wydań nie ma cech, które pozwoliłyby przypuścić, że autor zajmował się ich tekstem, a zatem że reprezentują one stadium pracy nad tekstem późniejsze niż wydanie drugie z r. 1832. Natomiast fakt, że roją się one od błędów i opuszczeń, każe spokojnie zrezygnować z nich jako podstawy przy ustalaniu wersji wydania krytycznego.

Pozostają więc do wyboru oba wydania z r. 1832. Wydanie drugie jest staranniejsze i, co ważniejsza, przedstawia późniejsze stadium pracy autora nad tekstem. Wydanie pierwsze ma jednak za sobą sankcję późniejszych wydań autorskich, które opierają się na pierwodruku i zdają się świadczyć, że autor — mimo że nad tekstem bezpośrednio nie pracował — dał przecież przy wyborze między dwiema wersjami z r. 1832 wyższość pierwodrukowi. Tekst pierwodruku ustalił się więc jako podstawowy w tradycji wydań dokonanych za życia poety. Toteż niektóre wydania krytyczne oparły się właśnie na pierwodruku (wydania Stanisława Pigonia w Bibliotece Narodowej, które podają wersję pierwodruku poprawioną według wydania i r. 1844).

Wvdaie się jednak, że wybór wersji wydania pierwszego jako podstawowej przez wydawców z r. 1833, 18o-ł i 1844 nie jest dostatecznym argumentem przeciwko wersji wydania drugiego. Metoda opracowania wydań z r. 1833, 1834 i 1844 świadczy bowiem dobitnie, żc edytorzy ich nie byli uczuleni na problemy filologicznej poprawności tekstu. Nic też nie wskazuje na to. aby przy wyborze wersji pierwodruku kierowali się wskazówkami autora.

Najwłaściwszym rozwiązaniem jest więc, zgodnie z praktyką edytorów ostatnich wydań krytycznych (zapoczątkowaną przez St. Pigonia w tomie VI Wydania Sejmowego) oprzeć tekst wydania krytycznego Ksiąg na wydaniu drugim. Reprezentuje ono ostatnie stadium pracy autora nad tekstem, jednocześnie zaś jest najstaranniejszą ze wszystkich edycji za życia autora.

Dokumentacji tych rozważań dostarcza następujące zestawienie ważniejszych odmian tekstu w wydaniach Ksiąg za życia autora dokonanych. Obok odmian właściwych zestawienie obejmuje niektóre błędy drukarskie, pomocne przy ustalaniu wzajemnego stosunku pięciu wydań.

Księgi narodu polskiego

w. 43 W, W*, W 1834, W 1844 A im kto lepszy / W 1833 A kto lepszy

w. 47 W', W*. W 1833, W 1834 szanowna / W 1844 szanowana