33366 obraz9

w;miem, drogą reakcji przeciwko obcej, odmiennej kulturze, duch m:irodowy zdobył świadomość siebie, swego charakteru, swej od-M.imości. Ta nowa świadomość, której siły wyższe nie pozwoliły ii twierdzić się na płaszczyźnie politycznej, znalazła sobie inny •posób wypowiadania się w dziedzinie religii. I wypowiedziała \ię właśnie w kulcie boga-jeźdźca. Niezwykły rozkwit tego kultu w II—III w. n.e. był tego przebudzenia oznaką i nie bez racji mówiło się¹²⁷ w związku z tym o „odrodzeniu religijnym”. Odrodzenie to dokonało się pod znakiem „Jeźdźca trackiego” dlatego właśnie, że bóg-rycerz, dawny bóg królów, stał się wyrazem najszczerszego ducha narodowego. Z utratą niepodległości padły też dawne przegrody między klasami. Zrównanie polityczne i społeczne znalazło odbicie w zrównaniu religijnym. Szlachtę i lud połączył wspólny los: zrozumiałe jest, że i religia stała się wspólna.

Ostatecznie zwycięża Dionizos; zwycięża kult Dionizosa i jego eschatologiczne nadzieje, tak żywe w duszy Traków i tak zaskakujące w owym barbarzyńskim jeszcze świecie Trauzów ^12S, Te-rysów i Krobisów¹²⁰ oraz owych Getów (którzy byli również Trakami), których Herodot nazywa ał>avćm£ovxe<; i30_ p_ostać boga-jeźdźca była tak ludzka, że każdy fundator steli, każdy wierny mógł w niej rozpoznać samego siebie w transfiguracji pozaziemskiej — jako uczestnika, na tamtym świecie, w egzystencji wyższej, „boskiej”, która w tym życiu była przed nim zamknięta. W istocie postać ta była odbiciem antycznego „heroicznego” i rycerskiego ideału panów i „królów”: Heros na koniu był początkowo bogiem słońca, protoplastą dynastii królewskich. Ostatecznie jednak i Dionizos przyjął w Tracji ów obcy sobie typ ikonograficzny: typ boga-jeźdźca przylgnął i do tego trackiego boga-opiekuna roślinności i bujnej przyrody, na przykład w lokalnej formie theos Asdouletos na wspomnianej wyżej płaskorzeźbie z dawnego terytorium Maedów ^m.

W Egipcie także istniał kult Herona (Herosa). W II—I w. p.n.e. w Mag-doli Heron nazywany jest „wielkim” albo „bardzo wielkim”¹³² bogiem, w Teadelfii¹³³ Heron to „bóg wielki”¹³ⁱ. W Teadelfii Heron wyobrażany jest¹³⁵ w pancerzu na koniu, w momencie, kiedy podaje puhar wężowi. Na fresku w tejże Teadelfii, na jednym z pylonów świątyni Pnepherosa, Heron przedstawiony jest raz na koniu, w stroju żołnierskim, z głową

181

14 — Wszechwiedza bogów