33539 Untitled 3 (2)

Analiza skomplikowanej struktury nowoczesnych społeczeństw i rozszerzanie się socjologicznej problematyki narzuciły potrzebę terminu, który rrlógłby mieć zastosowanie do zjawisk różnej skali i który by mógł obejmować wszelkie typy zespołów ludzkich warunkujących w taki lub inny sposób owe zjawiska.(ITakim terminem ogólnym, który objął zarówno klasę spjołeczną i zbiorowość religijną, jak i rodzinę, zarówno wspólnotę wiejską,i jak i stowarzyszenie sportowe lub partię polityczną, zarówno grupę zriwodową i klub towarzyski, jak i plemię pierwotne i naród nowoczesny, stała się ,,grupa społeczna”. Termin ten, niezbyt szczęśliwy na gruncie 'języka polskiego, zdobył sobie w XX wieku międzynarodową powszechność w socjologicznym słownictwie, co jednak nie przecięło komplikacji terminologicznych ani powikłań pojęciowych.

Przede wszystkim termin ..grupa społeczna” uzyskał w socjologii od

dwojaki zakres: węższy i szerszy. Gdy    jeden z ojców

amerykańskiej socjologii, określił ,,grupę społeczną’’ w sposób najszerszy,

razu

oznaczając nim wszelki zbiór osób, który możemy ujmować jako całość ze względu na jakiekolwiek godne uwagi stosunki zachodzące pomiędzy jego członkami k, inni używali tego terminu tylko dla oznaczenia .zbiorowości zespolonych „więzią społeczną” i przejmujących poci tym Względem pewńe funkcje „społeczeństwa” (por. MaćDougall, Group Mind, 1920). Ale i „społeczeństwo”, jako termin socjologiczny, nie uzyskało jednolitego znaczenia. Niejednokrotnie w tych samych tekstach, które posługują się terminem „grupa społeczna”, termin „społeczeństwo” bywa stosowany; szerzej niż dla oznaczenia tego tylko rodzaju grup społecznych, dla których idealnym typem byłoby pierwotne społeczeństwo wyspiarskie. INiektórzy określając społeczeństwo biorą pod uWagę tylko trwanie zbiorowości poprzez pokolenia i uzyskiwanie nowych członków na drodze. przyrostu naturalnego. Dla Lasswella i Kapłana społeczeństwem może być każda grupa kulturotwórcza^{1 2}. Czasem pojmuje się społeczeństwo jako zbiorowość bardziej złożoną niż grupa społeczna: wtedy żadbn z tych terminów nie jest nadrzędnym (w sensie logicznym) w stosunku do drugiego, natomiast grupa jest składnikiem społeczeństwa ^{3 4}. Ściśle biorąc, także i dla Lasswella i Kapłana „grupa społeczna” nie jest ‘ terminem nadrzędnym w stosunku do „społeczeństwa”, gdyż społeczeństwo jest pewnym aspektem grup posiadających własną kulturę: A society is a group wich its culturę. Znaczy to, że ten sam zbiór ludzi ,możemy traktować jako społeczeństwo albo jako grupę społeczną. Podobnie dla Znanieckiego, który pojmuje społeczeństwo w sposób tradycyjny, stosunek pomiędzy pojęciem społeczeństwa i pojęciem grupy społecznej nie jest prostym stosunkiem subsumpcji: społeczeństwo bowiem jest dlań pewnym zespołem istot biopsychicznych, grupa społeczna — system ról społecznych. Zbiorowość, która jest społeczeństwem jako względnie stały zespól „istot biopsychicznych”, może być tedy w innym aspekcie traktowana jako grupa społeczna ². Są wreszcie i tacy autorowie, którzy traktują termin „społeczeństwo” jako synonim „grupy społecznej”, zubożając w ten sposób ponownie aparaturę pojęciową ³.

Skądinąd, w zastosowaniu do nowoczesnego świata, wobec coraz większej współzależności ekonomicznej i kulturalnej krajów całego świata i wobec zmian, jakie w stosunki międzyludzkie wnoszą nowoczesne środlci komunikacyjne, dawne pojęcie społeczeństwa staje się coraz mniej podatne do operowania nim w sposób bezwzględny, jeżeli nie upraszczamy sobie sprawy wracając do Arystotelesowskiego i Hob-

1

„The term group serves as a convenient sociological designation for any nurnber of pfeoplc, larger or smaller, between whom such relations are discovered that they niust be thought of together. The «group» is the most generał and colorless term used in Sociology for comblnation of persons. A family, a mob, a pienie party, a trade-union, a city precinct [...] the civilized or uncivilized popu-lation of the world may be treated as a group. Thus a group for Sociology is a nurnber ofjpersons whose relations to each other are sufficlently impressive to dcmand attenlion”. General Sociology, Chicago 1905, s. 495.

2

* Lasswell i Kapłan, Power and Society, Yale Unlv. Press 1950, s. 47.

3

¹ „However, it is usual to think of society as a larger and morę complex aggregate of individuals, and the group as a sub-element ot the larger society". Kimball Young i L. Frecman.

*    ,,A group, of course, is not a «sociely» in the old sense of tho term; it is not an entity fully Including a nurnber of bio-psychological individuals and unifying them in a community of thelr total cullural life. It is simply one of tlić many cullural systems these individuals construct and maintain by their activilies". The Method of Sociology, New York 1934, s. 120.

Wbrew naturalistycznym doktrynom grup ludzkich — pisze Znaniecki w 11 lat później — „ten sam osobnik może należeć i zazwyczaj należy do kilku odrębnych grup o różnych funkcjach, a jego uczestnictwo w każdej z nich nie zależy od tego, jak go określają biologowie czy psychologowie, ale od lego, jak jest spostrzegany i kwalifikowany przez innych członków swej grupy”. Social Organizatian and Social Institutions w zbiorowym dziele Twenlieth Ccntury Sociology, New York, The Fhi-losophical Library,1945.

4

   Por. E. Duprćel, Lc pluralisme sociologiguc, Bruxelles 1945. „Un groupe social ou une socićtć..." (s. 10).

Kimball Young i L. Freeman piszą: „The term group has been tised to conceplualize the fundaniental interactional process — that is, the dyadic A—B unit of interstimulation and response. In this generis sense as a substnntive it is synonymous with the concept of Society”. (Dalej następuje ustęp cytowany przed chwilą).