35569 Scan 120303 0004

118

Rozdział VI. Ustrój administracji państwowej

Ad 7) Tradycyjnymi uprawnieniami Prezydenta są te, których ze względu na ich

charakter nie da się powierzyć innemu organowi. Wszystkie też stanowią prerogatywy Prezydenta, bo nie podlegają obowiązkowi uzyskania kontrasygnaty. W świetle

uregulowań Konstytucji do tradycyjnych uprawnień głowy państwa należy zaliczyć:

1)    prawo łaski, omówione już wcześniej,

2)    nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażanie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego (art. 137 Konstytucji). Kwestie dotyczące obywatelstwa reguluje szczegółowo ustawa z 15.2.1962 r. o obywatelstwie polskim (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.),

3)    nadawanie orderów i odznaczeń (art. 138 Konstytucji). Bliżej te kwestie reguluje ustawa z 16.10.1992 r. o orderach i odznaczeniach (Dz.U. Nr 90, poz. 450 ze zm.). Poza wymienionymi kompetencjami Prezydenta trudno pominąć również takie

jak:

1)    występowanie z wnioskiem o powołanie przez Sejm Prezesa Narodowego Banku Polskiego (art. 227 ust. 3 Konstytucji),

2)    powoływanie dwóch członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (art. 214 ust. 1 Konstytucji oraz art. 7 ust. 1 ustawy z 29.12.1992 r. o radiofonii i telewizji (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 253, poz. 2531 ze zm.),

3)    prawo zlecania przeprowadzenia kontroli Najwyższej Izbie Kontroli (art. 144 ust. 3 pkt 10 Konstytucji).

III. Rada Ministrów

1. Pozycja ustrojowa

Rada Ministrów (rząd) jest obok Prezydenta konstytucyjnym organem państwa w zakresie władzy wykonawczej. W stosunku do Prezydenta jest ona organem równorzędnym. Rada Ministrów funkcjonuje w politycznym powiązaniu z Sejmem, powinna bowiem cieszyć się zaufaniem większości sejmowej. Jako całość (oraz w odniesieniu do poszczególnych jej członków) ponosi za swą działalność polityczną odpowiedzialność wobec Sejmu, a także indywidualną odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu. Rząd jest organem kolegialnym, chociaż większość jego członków stanowi jednocześnie odrębne, jednoosobowe organy konstytucyjne o własnym zakresie kompetencji. Będąc organem władzy wykonawczej, Rada Ministrów w ramach swoich kompetencji skupia najważniejsze uprawnienia dotyczące prowadzenia bieżącej polityki. Zgodnie z art. 146 ust. 2 Konstytucji do jej kompetencji „należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego”. Jednocześnie kieruje ona administracją rządową (art. 146 ust. 3 Konstytucji), z podporządkowanym jej rozległym i skomplikowanym układem organizacyjnym, opartym o zasadę hierarchicznego podporządkowania, zaś za po-119

§ 29. Administracja naczelna

| średnictwem Prezesa Rady Ministrów sprawuje nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego.

2. Skład i organizacja Rady Ministrów

Zgodnie z art. 147 Konstytucji, Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów. Ponadto, jeśli istnieje taka potrzeba mogą być w jej skład powoływani wiceprezesi Rady Ministrów - w dotychczasowej praktyce ustrojowej byli oni powoływani we wszystkich gabinetach, z wyjątkiem rządu Jana Olszewskiego (iS. Pa tyra, Rząd Jana Olszewskiego, [w:] Gabinety koalicyjne w Polsce w latach 1989-1996, red. M. Chmaj, M. Żmigrodzki, Lublin 1998, s. 73). W praktyce o obecności wicepremierów w składzie rządu decyduje przede wszystkim fakt, iż są to stanowiska szczególnie istotne dla tego ugrupowania koalicyjnego, którego przedstawiciel nie jest premierem i do pewnego stopnia równoważą wpływy tego ugrupowania, z którego wywodzi się Prezes Rady Ministrów. Nie należy również wykluczać innego czynnika przemawiającego zą powołaniem w skład rządu wicepremiera. Otóż dzieje się tak przez wzgląd na bardzo szeroki zakres obowiązków premiera, a obecność wicepremierów w składzie rządu pozwala Prezesowi Rady Ministrów uwolnić się z ich części (A. Kulig, Rada Ministrów, [w:] Prawo konstytucyjne RP, red. P. Sarnecki, Warszawa 2005, s. 314). W skład Rady Ministrów mogą być ponadto powoływani przewodniczący określonych w ustawach komitetów.

Artykuł 149 ust. 1 Konstytucji wyróżnia ministrów kierujących określonymi działami administracji rządowej oraz wypełniających zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Stąd tradycyjny podział na ministrów resortowych (stojących na czele działów administracji rządowej) oraz ministrów bez teki (nie stoją na czele wyodrębnionego resortu).

Obecność w rządzie przewodniczących określonych w ustawach komitetów wynika z ustaw szczegółowych. Jeżeli więc ustawa nie powierza ministrowi kierowania określonym działem administracji, a przewiduje natomiast utworzenie w tym celu struktury kolegialnej — komitetu, stanowiąc jednocześnie, że przewodniczący tego komitetu jest naczelnym organem administracji państwowej, to automatycznie przewodniczący komitetu staje się członkiem Rady Ministrów. Stosuje się w odniesieniu do niego, odpowiednio, przepisy dotyczące ministrów kierujących działami administracji rządowej (takim komitetem jest np. Komitet Badań Naukowych, czy Komitet Integracji Europejskiej).

Należy w tym miejscu wspomnieć o tzw. kierownikach urzędów centralnych, a więc kierownikach tych organów administracji rządowej, które mając wyodrębniony resortowo charakter, obejmując przy tym swym zasięgiem działania całe terytorium kraju, nie są kierowane ani przez ministra, ani przez komitet zaliczany przez ustawę do naczelnych organów administracji (np. Główny Urząd Statystyczny, Urząd Służby Cywilnej, Agencja Wywiadu). Kierownicy ci nie wchodzą w skład Rady Ministrów, a tym samym nie są powoływani, odwoływani w trybie przewidzia-