35594 P1240339

IM

on

P*T* I brak obwiąsyweó. Odosobniony* zjawi aktem Jest motyw o.owaty wnmftrtMl płycie 1«dn#*o i ptktorałAr « Komorza. Naloty MJptwnltJ do stylistyki kultur pól popielnicowych.

Rozwój typologiczne napierśników, głęboko uwarunkowany czynnikami oś. clennymi. szedłby więc od najbardziej archaicznego okazu    allnowakiego,

poprzez warianty od A do O. Sekwencja chronologiczna w rozwoju nmassnu hl Je et bardzo prawdopodobna, tym nleanlej nie potrafimy jaj konkretnie wymierzyć .Zwróćmy uwagę, lt w depozycie Wierzchowskim wystąpiły razem napierśniki wszystkich wariantów. Twierdzenia c. Kossinny^11/* o minimalnym starszeństwie napierśników typów środkewopomorskiego 1 nad od rzańsklego    w

stosunku de napierśników z płyt sierpowe tych B. Sprockhof f¹¹ ^ nie pod-trzymał, lokując wszystkie typy w Jednakowym horyzoncie chronologicznym, tzn. we wczesnym V EB. Takie datowanie potwierdza zresztą analiza    ca-

łościowa zawartości skarbów z napierśnikami slerpowato-płytowymi 1 innymi wapółwyatypującymi typami pektorałów.

Prafora napierśników z płyt sierpowa tych trzeba szukać. Jak powiedziano wytej, na obszarach nad tabaki ch. Pierwszym uchwytnym ogniwem łańcucha rozwojowego byłyby naszyjniki z wąskim ornamentem plecionkowym (mit engem Flechbandmuster). znana w III SB w dorzeczu Tlnenau (Ilmennukrois, Ilmenau-kultur), należącym Jut wtedy do nordyjakiej prowincji metalurgicznej.Porma ta przeniesiona zostaje w rejon środkewołabsko-hawelańaki, ulegając prze-łsstsłosnlos polegającym na zmianie ornamentu w szerszą,mmlenrtoklerunkową plecionkę. Równocześnie przekrój poprzeczny naszyjnika staje alę pisaki, w strefie karkowej naszyjnika pojawia alę charakterystyczny motyw letąoego kr żyta. Stad ju* tylko krok do napierśnika składającego się z 3 - 5 płaskich w przekroju kręgów, z zakończeniami ucha tymi, pokrytych właściwym ornamentem plecionkowym (mit ech tern =*lechbandrauster) . Okres maksymalnego rozwoju tych napierśników to IV KB. Ich znajomość dociera sporadycznie do Danii. Skanii, a takie nad dolną Odrę (m. In. Jeden z pektorałów z Rzedzin, woj. szczecińskie, o prostej formie). Tu baj dochodzi do wytyczenia nowego kierunku w ewolucji napierśników. Najbardziej istotną zalaną Jest zarzucę-nie techniki odlewniczej na rzecz kucia. N ciąg r J^r wy wplatają alę wystemjjąee w międzyrzeczu Wkrzny i dolnej Odry gładkie pektórały z 5- 6 sierp owe tymi blachami o daszkowa tyra przekroju, datowane na początek V KB. rmk więc forma środkowołabsko-hawelańska, wzbogacona o nowe elementy for-melne i technologiczne wkrza/.okle. przedostaje si^na Pomorze Środkowe, emtagejae stadiów najbardziej okazałe (Hauptform)    •

Hi goaaiana ¹¹⁵ Sprockhof Zeesleas rye. ku <mepe)|    a.

I. I. •• W-139. t. II.

Szafrański ęyv

I4k| Łacbowlcs

*19*1?, s. *102. t 1956. t. Z, a. 1*0. 1917, s. 102, 1051 * 9 *

o o k h

O f

*3.

65-66. tabl. 55 (aspa); 19>7. •. sapa 261 La 0 a u ■ •    193*.

5, s. 6bi Kostrsawak

1966, a! 65-071 6 i r s e a 1979. s.

1931b, •• 12, 16, i mapa 23f    1956,

9, ryo. 2    (mapa)|

s. 1V1i 1972, s. 122, tabl. 62 (aa-

Strukturo przontrzenno matcriałów pomorskich jest bardzo znamienna (mapa V). Koncentrują uię ona wyróżnia wa webhodnlej czyści Pojezierzu Bromskiego, Pojedynoze atauowiaka z noplerśnikuml z płyt alorpowatych znamy t Pomorza Gdańskiego (Barohnowy) i z półnoonoj rfiolkopolskl 'Uucikówlec).

I dużą dozą prawdopodobieństwa przypuszcie oiy, ta ozdoby, legitymujące s 1 v tak wyraźnie i wąsko zakreślonym rejonem konsumpcji, powstały w taj samaj pracowni¹¹^. Jest rzeczą jasną, lż w ścisłym związku genetycznym z pektorałaml aohyłkowobrązowyml pozostają ogromne napierśniki kultury waohodnlopomoraklej z okresu halsztackiego. Stapiają ona w sobie elementy atarazyoh ozdób pomorskich (geometryczna motywy zdobnicze napierśników typów nadodrzańsklego 1 z płyt sierpowa ty oh), lecz również nawiązują do ich pierwowzorów północnonlemlacklch (zdobnictwo nad-labakle napierśników z ornamentem plecionkowym), a nawet sięgają >onad nimi do zaaobu praform duńskich (zamknięcia klamrowe - por. om anle genezy napierśników typu środkowopomorsklego, odmiany A), Uderza f «t, te dzieje się to w czasie, kiedy na obszarach macierzystych elementy e jut dawno wyszły z użycia.

3.4. Napierśniki pochyle, wzdłużnie żeberkowane

Swoista problematyką formalną 1 genetyczną charakteryzują się napierśniki wykonane z grubej taśmy brązowej, w postaci spadzisto-pochyłego kołnierza, rozchylonego w dolnej partii, czyli ku barkom użytkownika. Ozdoby nnorzadmone w odlewie mają w partii środkowej znaczną szerokość • (przeciętnie 5 cm), które maleje w kierunku końcówek, zamkniętych półkoliście bądź tępo uciętych. V końcówkach obserwuje się z reguły owalne albo prostokątne otworki na wiązadła. Wzdłużne żeberkowanie zewnętrznej powierzchni pektorału jest cechą dystynktywną typu. Występuje 4-6 wąskich,    równo

ległych żeberek, w mniej więcej równych odległościach od siebie, przy czym skrajne biegną na samej krawędzi taśmy, żeberka są zazwyczaj pokryta gęstym żłobkowaniem (_Bsznurowym"), nierzadko mającym odmienny kierunek na żeberkach bezpośrednio sąsiadujących. Za bardziej typowe uznać można przypadki, w których ornament żeberkowy nie wkracza w strefę zakończeń napierśnika (Rytel, Wierzchowo, Uśclkówieo). W okazie Wierzchowskim strefę gładkich zakończeń ogranicza poprzeczna listwa. Zderza się jednak, że żeberkowanie dąży prawie aż do otworków na wiązadła (Chwarrno. Błonice). Pola między żeberkami są zasadniczo pozbawione dekoracji. Jedynie egzemplarz z Rvt.ln ma punktowany motyw krokwiowa ty (potrójny), występujący w wertykalnych a'refach. Okaz ten wyróżnia się nadto plastycznymi ^rpi rai ani, znajdującymi ni'- na granicy żeberkowanie (po dwie spirale z każde,) strony), tudzież perforacją w dolnej partii (trójkąty wycięte w zewnętrznym polu

„Ha hamlelt sloh ntotu ura gonnu oln und diooolbo Art, dit fcuóh In don Muiter der gepuntstun Vorziorung nur no unorhebltohe Untorsohlode bokundot. dasa «an glaubon mttchto, sio ooion nile aut oiner ulinslgeii, donn naldrUob im Wountottinor Krtlau gologonon WorkntMtto gokomoon" ( Kona Inna 1317,    'O**).