34710 str 152 153

chał do Francji. Był organizatorem Komitetu Zjednoczenia Emigracji Polskiej (1866). Po wybuchu rewolucji w Paryżu (marzec 1871) został dowódcą 9. Legionu Gwardii Narodowej, potem 1. armii, a na początku maja naczelnym wodzem wojsk Komuny. Zginął 23 maja na barykadzie w dzielnicy Montmartre.

8.    Andrzej Potebnia (1838—1863), ukraiński rewolucjonista, członek organizacji „Ziemia i Wola”. Od 1861 roku przebywał w Polsce jako podporucznik 15. pułku piechoty. Utworzył tajny Komitet Oficerów Rosyjskich w Polsce (liczący około 200 członków) i nawiązał kontakt z lewicą polskich „czerwonych”. 27 czerwca 1862 roku ciężko zranił namiestnika Królestwa Polskiego, generała Aleksandra Ludersa, po czym opuścił swój pułk i przeszedł na stopę nielegalną. Po wybuchu powstania styczniowego stanął na czele zorganizowanego przez siebie oddziału i 4 marca poległ pod Pieskową Skałą.

9.    Józef Hauke, pseudonim Bosak (1834—1871). Był synem carskiego fligel-adiutanta, bratankiem polskiego generała broni Maurycego Hauke (zabitego przez podchorążych w noc 29/30 listopada 1830 roku za odmowę przyłączenia się do powstania), siostrzeńcem warszawskiego przemysłowca Piotra Steinkellera. Wychowany w carskim Korpusie Paziów, został w 1851 roku oficerem, w 4 lata później dowódcą szwadronu w pułku kawalerii gwardii, a w 1857 roku — adiutantem ministra wojny. Spowinowacony z rodziną carską przez swą kuzynkę, Julię Hauke, która poślubiła w 1851 roku księcia Aleksandra Heskiego (jego siostra była żoną cara Aleksandra II; wnukiem Julii Hauke jest mąż obecnej królowej brytyjskiej, Elżbiety II), Józef Hauke mógł zrobić wielką karierę w wojsku rosyjskim, jednak zrezygnował z myśli o niej, gdy w 1857 roku zetknął się w Paryżu z polskimi emigrantami. W 1859 roku na własne żądanie skierowany został w stopniu podpułkownika na Kaukaz, a w 1862 roku, przezwyciężywszy opór rodziny, uzyskał dymisję w stopniu pułkownika. W końcu stycznia 1863 roku przedostał się do Galicji, gdzie na zlecenie Rządu Narodowego opracował plan działań powstańczych w Kra-kowskiem i Sandomierskiem. Odrzucił propozycję objęcia-dyktatury, z czym zwracali się do niego przedstawiciele „czerwonych”. 29 września mianowany został naczelnikiem wojennym województw krakowskiego i sandomierskiego w stopniu generała. 10 października przekroczył granicę rosyjską. Pobity pod Jeziorkiem (20 października), przebił się pod Śtrojnowem (4 listopada), zajął Opatów (25 listopada) i zwyciężył pod Ocie-sękami (28 listopada), ale 16 grudnia pobity został pod Bodzechowem. Mimo to zdołał utrzymać swój cztero -tysięczny oddział w rejonie Cisowa, korzystając z pomocy miejscowej ludności, którą pozyskał konsekwentnie demokratyczną postawą. W styczniu 1864 roku mianowany został przez Traugutta dowódcą II korpusu. W nieudanym napadzie na Opatów, 21 lutego, utracił większość swego oddziału. W kwietniu musiał porzucić plac boju. Na emigracji we Włoszech poznał się z Garibaldim. W 1866 roku przeniósł się do Szwajcarii. Działał w polskich i międzynarodowych organizacjach demokratycznych. Był między innymi członkiem - Stałego Komitetu Międzynarodowej Ligi Pokoju i Wolności. Podczas wojny prusko-francuskiej objął na wezwanie Garibaldiego dowództwo 1. brygady Armii Wo-gezów. Poległ 21 stycznia 1871 roku pod Dijon.

10. Dlatego, że tym pułkownikiem jest garibaldczyk, bohater polskiego powstania styczniowego, Francesco Nullo (1826—1863). Przybył on do Galicji w kwietniu 1863 roku na czele grupy ochotników włoskich, otrzymał od Rządu Narodowego stopień pułkownika i 3 maja przekroczył granicę rosyjską. Następnego dnia stoczył zwycięską potyczkę pod Podłężem, ale 6 maja został pobity przez przeważające siły rosyjskie pod Krzykaw-ką (Olkuskie) i poległ.

13.

POMNIK NACZELNIKA

1.    Są to przede wszystkim Kraków (pomnik na Wawelu) i Łódź (pomnik na Placu Wolności). Ponadto można wymienić Tomaszów Mazowiecki i Żarki pod Częstochow^',' co oczywiście nie wyczerpuje wszystkich pomników Naczelnika w Polsce i za granicą (w Stanach Zjednoczonych pomnik Kościuszki znajduje się między innymi w West Point, na dziedzińcu słynnej akademii wojskowej).

2.    Na pewno w niejednej miejscowości, ale wymieniamy Tarnobrzeg w województwie kieleckim. Jest. to pomnik chłopa w sukmanie, z kosą w ręku, wspartego na armacie.

153