36159 strona� 91

90

zawodami, dla których przekazywane treści stanowią podbudowę teoretycz-

23 ną. -

Na terenie klasy organizatorem i koordynatorem przygotowania uczniów do wyboru zawodu powinien być wychowawca. Do jego zadań z tego zakresu należy:

-    planowanie pracy orientacyjnej i poradniczej,

-    ustalanie z nauczycielami poszczególnych przedmiotów form organizacyjnych, metod i środków oddziuływania stosowanych w ramach tej pracy,

-    współdziałanie z rudą klasową rodziców,

-    systematyczne prowadzenie kart obserwacyjnych uczniów,

-    kierowanie uczniów wymagających badań specjalistycznych do poradni psychologiczno-pedagogicznej lub do lekarza,

-    zakładanie uczniowskich zeszytów zawodoznawczych i kontrola ich prowadzenia,

-    organizowanie indywidualnych i zbiorowych konsultacji zawodoznawczych dla uczniów i rodziców,

-    tworzenie klasowych uczniowskich grup zawodoznawczych,

-    organizowanie różnych pozalekcyjnych form przygotowania do wyboru zawodu i szkoły.^

Oprócz wychowawcy istotne zadania w zakresie orientacji i poradnictwa zawodowego przypadają pedagogowi szkolnemu (o ile w szkole taka osoba jest zatrudniona) oraz nauczycielom poszczególnych przedmiotów. Nauczyciele szkoły podstawowej i średniej ogólnokształcącej powinni zdawać sobie sprawę, jak przekazywane przez nich treści mogą wpłynąć na rozwój zainteresowań zawodowych uczniów. Powinni także wiedzieć o tym, jakie związki zachodzą między treściami nauczanych przez nich przedmiotów a treściami, które uczniowie będą poznawali w szkołach wyższego szczebla (zasadniczych, średnich i wyższych). Z istnienia takich związków powinni zdawać sobie sprawę nie tylko nauczyciele poszczególnych przedmiotów, ale i uczniowie, wychowawcy klas i pedagodzy szkolni oraz wszystkie inne osoby związane z działalnością na rzecz przygotowania uczniów do świadomego wyboru zawodu.²

Istotną rolę w orientacji zawodowej w szkole odgrywa proces wychowania przez pracę i kształcenia politechnicznego. Poprzez właściwie organizowane prace uczniów, szczególnie prace usługowe na rzecz szkoły i okolicznego środowiska, kształtuje się pozytywną postawę wobec pracy ludzkiej i jej efektów. Ma to ważne znaczenie w kształtowaniu osobowości zawodowej uczniów. Również kształcenie politechniczne realizowane w szkole ogólnokształcącej, mające na celu zapoznanie z podstawowymi narzędziami pracy, wyrobienie umiejętności posługiwania się nimi, poznanie podstawowych gałęzi produkcji i procesów w nich zachodzących ma wpływ na kształtowanie zainteresowań zawodowych uczniów. W procesie kształcenia politechnicznego kształtuje się kultura techniczna uczniów, co ma również istotne znaczenie w procesie wyboru zawodu, zwłaszcza związanego z techniką. Jednak we współczesnym świecie umiejętność posługiwania się niektórymi narzędziami i urządzeniami technicznymi niezbędne jest również i w innych grupach zawodowych, nie tylko w zawodach technicznych.

Jak stwierdza W. Rachalska, orientacja i poradnictwo zawodowe staje się dzisiaj jednym z podstawowych zadań szkoły, nie tylko ogólnokształcącej, ale i zawodowej. Szkoła powinna przygotować uczniów do życia w zmieniającej się rzeczywistości, a jednym z istotnych elementów przygotowania do tego jest umiejętność znalezienia sobie miejsca w świecie pracy.^

Stowarzyszenie Doradców Szkolnych i Zawodowych RP opracowało, na zlecenie Departamentu Kształcenia Zawodowego MEW projekt zajęć przygotowujących uczniów do różnych etapów rozwoju zasvodowego. Według tego projektu zajęcia tego typu miałyby się rozpoczynać w drugim semestrze II klasy szkoły podstawowej i kończyć w pierwszym semestrze klasy VIII podjęciem pierwszej decyzji zawodowej, jaką jest wybór przyszłego zawodu i drogi do niego prowadzącej. Tematy omawiane na zajęciach koncentrować się powinny wobec dwóch zagadnień: poznawania siebie i poznawania zawodów. Analiza swoich uzdolnień, zainteresowań, możliwości psychofizycznych, a także (obecnie bardzo ważna) orientacja w możliwościach finansowych rodziców, to jeden zakres wiedzy. Drugi - to informacje dotyczące zawodów, którymi uczeń jest zainteresowany, wymagań stawianych przez te zawody. Konfrontacja wiedzy z tych dwóch zakresów stwarza możliwości wybrania zawodu, którego wykonywanie spełni oczekiwania zawodowe ucznia, a jednocześnie będzie dostępny do wykonywania przez ucznia ze względu na jego możliwości psychofizyczne. Następny cykl zajęć dotyczy uczniów III klasy liceum ogólnokształcącego jako przygotowanie do wyboru drogi zawodowej na wyższym szczeblu (studia wyższe, szkoły policealne lub krótkotrwałe kursy). Duży nacisk został tu położony na umiejętność podejmowania decyzji."¹

Można stwierdzić, że w ostatnich latach rola szkoły w orientacji i poradnictwie zawodowymjest niedoceniana. Nawet najlepsza działalność poradni nie może zastąpić długotrwałej, systematycznej pracy szkoły, a zwłaszcza nauczycieli. Jak pisze W. Rachalska, odwołując się do „Biuletynu Informacyjnego MEN” Nr 6/93 i obowiązujących przepisów — szkoła nie jest obecnie zobowiązana formalnie do konkretnych, sprawdzalnych działań w zakresie orientacji i poradnictwa zawodowego. A powinna być ona podstawową placówką przygotowującą dzieci i młodzież do ich przyszłych zadań jako pracowników poprzez prowadzenie długofalowej, systematycznej działalności w tym zakresie.^2S