bożena wojtasik doradca zawodu strona� 91

części, pisze W. Dutka. Nadawca w takim przekazie występuje w podwójnej roli: jako dysponent informacji oraz indywidualny twórca przekazu. Przekazy te charakteryzują się, zdaniem autora, schematycznością, perio-dycznością i nietrwatością Tak więc, występując w s'rodkach masowej komunikacji, bardzo rzadko doradca może odegrać w pełni swoją rolę.

2. WYBÓR ZAWODU

JAKO PRZEDMIOT DZIAŁANIA INFORMATORA

Przedmiotem działania doradcy informatora nie jest jednostka, ale jej problem, który' ^w trakcie rozwiązywania staje się również problemem doradcy, jednak w innym zakresie aniżeli osoby radzącej się. Dla doradcy zawodu przedmiotem działania jest wybór zawodu przez ucznia. Zarówno doradca, jak i uczeń zdają sobie jednak sprawę z faktu, że „samo przekazywanie informacji zawodoznawczych nic warunkuje automatycznie prawidłowego wyboru zawodu” ^{1 2}. Podejmowanie decyzji jest bowiem procesem skomplikowanym. Jak twierdzi J. Kozielecki, podejmuje się decyzje w dwóch rodzajach sytuacji: w sytuacji niepewnej (czyli w warunkach niepewności) i w sytuacji pewnej (czyli w warunkach pewności).

W rzeczywistych warunkach życiowych najczęściej spotykamy się z pierwszym typem sytuacji, w którym działania prowadzą do różnych wyników, a jednostka wybierająca nie jest pewna, jaki wynik osiągnie ³. Sytuacje niepewne dzielą się jeszcze na dwa rodzaje: sytuacje ryzykowne i absolutnie niepewne ⁴. Wybór zawodu można zatem rozpatrywać jako przykład podejmowania decyzji w sytuacji niepewnej — ryzykownej. W podejmowaniu decyzji ryzykownych wyróżnia J. Kozielecki cztery etapy (procesy):

— tworzenie subiektywnej reprezentacji zadania,

— wartościowanie wyników,

— przewidywanie warunków, które determinują wyniki,

— wybór alternatywny.

Pierwsze trzy nazywa autor procesami przeddecyzyjnymi, ostatni zaś procesem stricte decyzyjnym ²⁴. Zostały one przedstawione w postaci hipotetycznego układu decyzyjnego na rysunku 24.

flfeg-yś

. ■

Ouucjcnłt: K — blcłc reprezentacji. U — bJ-ilt jmocou w*it<siciowifisa. etyli oceni uzytecinofct. P — blok

procent prze widy* ini*. W — bici; procesu wyboju

Rys. 24. Układ decyzyjny

(źródło: J. Kozielecki. Psychologiczna teoria decyzji, s. 58)

Znaczenie informacji w przedstawionym procesie podejmowania decyzji jest ogromne. Układ decyzyjny bowiem rna receptory (wejścia), którymi płyną informacje ze środowiska i z pamięci trwałej.

Wobec tego w procesie decyzyjnym biorą udział tylko te informacje, które zostały uprzednio wprowadzone przez wejścia. Poza tym nowe informacje mogą zmieniać cały układ decyzyjny (np. reprezentację zadania lub przewidywanie zdarzeń albo też zmodyfikować użyteczność) i wpłynąć na ogólny wybór alternatywny. Decyzja zawodowa jest zatem, podobnie jak każda decyzja, odpowiednio przetworzoną informacją ²⁵. Cechy opisowe decyzji zawodowej podaje M. Czerwińska-Jasiewicz. Są to:

— podstawy informacyjne decyzji,

— stanowczość decyzji,

— trwałość decyzji,

— konkretność decyzji,

— autonomiczność decyzji,

Za najważniejszą cechę uznaje autorka podstawy informacyjne decyzji, które określa następująco: ..jest to zbiór wszystkich informacji posiadanych przez daną osobę na temat istniejących zawodów i przyszłego zawodu w

-⁴ T c u ż c. Psychologiczna teoria decyzji, PWN. Warszawa 1975, s. 57-58. •' Ibidem.

²⁷ Ibidem, s. 11.

Zarys Hor,i procesón¹ i środków komunikowania masowego, (oprać, zbiór.). UŚI., Katowice 1585. s. 20.

B. S z y in a ń s k a. oy. cii . s. 43.

J. K o z i c 1 c c k i, Psychologia procesów pizeddecyzyjiiych, PWN. Warszawa 1969.

s. 10-11.