36883 P4210042

UTURG1A ŚREDNIOWIECZNA

szpon w niedziele i dni świąteczne). Są tam też inne nabożeństwa 7v. iązane zwłaszcza z głównymi świętami oraz Wielkim Tygodniem. W sensie liturgicznym nie jest to praca kompletna. Późniejsze wydania Liber Usualis włączają kalendarz, lekcjonarz i psałterz wydany przez papieża Piusa X w 1911 roku. Melodie śpiewów pochodzą z wydań XrX-wiecznych i późniejszych — opracowanych przez mnichów z Soles-tnes; chociaż są one bliższe wcześniejszym, zachowanym źródłom rękopiśmiennym, różnią się w szczegółach od ich wersji przedstawionych w średniowiecznych i trydenckich księgach. Liber Usualis jest jednak tak użyteczna, jak na to wskazuje jej nazwa. Zawiera bowiem śpiewy do każdej części Mszy i Oficjum. Korzystanie z Liber Usualis wymaga świadomości i zrozumienia celu i natury tej pracy: nie wykracza ona w swojej istocie poza poręczną liturgiczną antologię.

Układ ksiąg liturgicznych

Dla osoby niezaznajomionej z łacińskimi księgami liturgicznymi ich układ może być niezrozumiały. Z wyjątkiem szczególnych nabożeństw na czas Triduum Wielkiego Tygodnia, nawet najbardziej wyczerpujące i samo-dzielne księgi liturgiczne prezentują układ nabożeństw w postaci fragmentarycznej. Księgi te mogą przyjmować jakąś normę, której wyraźnie nie precyzują; warianty mogą być ukryte w rubrykach (w postaci incy-pitówi; prawdopodobnie nie będzie też żadnego indeksu. Problem zmierzenia się z tymi trudnościami w sposób praktyczny rozważany jest w Rozdziale 12, poświęconym ustaleniu porządku liturgicznego; Rozdział 13 natomiast przedstawia układ wybranych źródeł średniowiecznych.

Średniowieczne księgi nie są ułożone według stałego porządku, lecz są z reguły podzielone na możliwe do zidentyfikowania części.

Księgi Oficjum

brewiarz: kalendarz, psałterz, ternporole, commune sonctonim, sanctorałe antyfonarz, temporale. sanctorałe, commune sanctorum psałterz chórowy: peałmy, kantyki, inwitatoria, hymny

Niektóre źródła oddzielają zimę (1 listopada do Wielkanocy) i lato. Kilka źródeł scala w jeden szereg temporale i sanctorałe: ich pochodzenie sięga okresu sprzed XIII wiekait Brewiarze potrydenckie są powszechnie dzielone na cztery tomy; zima, wiosna, lato i jesień. Niektóre antyfonarze zawierają inwitatoria i hymny, a brytyjskie przykłady często mają zarówno kalendarz, jak i psałterz. Tbnariusze można odnaleźć w „nutowa-nych” brewiarzach i antyfonarzach. _Części tzw. wspólne (głównie, com-. mune sanctorum) mogą zawierać Oficjum o poświęceniu kościoła, o dziewicach i za zmarłych; nie jest to jednak zasadą i powyższe nabożeństwa mogą być oddzielone od wspomnianej części „wspólnej”.

Księgi mszalne

mszał: kalendarz, temporale, ordo missae, sanctorałe, commune sanctorum, inne szczególne Msze (Dedykacja, Msza za zmarłych, Msza wotywna), sekwencje graduał: temporale, sanctorałe, commune sanctorum, inne szczególne Msze, śpiewy do części stałych (kyriale), sekwencje

Ordo missae może być umieszczone w środku mszału (zwykle tuż przed Wielkanocą). Niektóre mszały i graduały łączą temporale i sanctorałe. Mszały „nutowane” mogą zawierać kyriale razem z ordo missae.

Dużo dokładniejszą analizę układu i treści ksiąg liturgicznych używanych w Mszy i Oficjum można znaleźć w pracy Andrew Hughes’a Medi-eval Manuscripts for Mass and Office [Średniowieczne rękopisy Mszy i Oficjum], (Toronto 1982). Autor nakreśla także zjawisko używania liter iluminowanych (świecących) i wielkich w roli znaków strukturalnych w manuskryptach. Praca Hughes’a zawiera ponadto katalog uwzględnionych w niej manuskryptów wraz ze wskazaniem ich głównych poddziałów.