37403 Scan130 (2)

130 P. Jaśkowski i P. Rusiak

przykład, Di Lollo i współpracownicy (1983) pokazali, że osoby z dy sleksj ąpotrzebowały dłuższych odstępów czasowych niż osoby dobrze czytające, jeśli proszone były o określenie kolejności czasowej dwóch linii wyświetlanych jedna po drugiej. May i współpracownicy (1988) prosili badanych aby ocenili, które z dwóch trzyliterowych słów, pokazywanych jedno obok drugiego w różnej kolejności i asynchronicznie, pojawiło się wcześniej. Kiedy osoby badane były proszone o identyfikację słów, słabo czytający potrzebowali prawie dwukrotnie dłuższego odstępu czasu między prezentacj ami obu słów, aby prawidłowo ocenić ich kolejność. Podobnie Brannan i Williams (1988) wyświetlali dwa trzyliterowe słowa albo trzyznakowe bodźce na prawo i lewo od punktu fiksacji i prosili badanych aby wskazali, które z nich było pokazane wcześniej. Niezależnie od typu bodźca osoby z dysleksjąpotrzebowały 20 ms więcej niż osoby dobrze czytające dla właściwej identyfikacji kolejności bodźców. Te problemy były tradycyjnie przypisywane ogólnemu deficytowi przetwarzania czasowego (ang. Temporal Processing Deficit). Według tej teorii dysfunkcje na poziomie mowy są spowodowane ogólnymi trudnościami w przetwarzaniu bodźców prezentowanych szybko jeden po drugim.

Jednak Hari i współpracownicy (2001) niedawno wykazali intrygującą asymetrię w spostrzeganiu bodźców wzrokowych, która wskazywałaby na zaburzenia uwagi. W przeprowadzonym przez nich eksperymencie uczestnicy mieli za zadanie stwierdzić, po której stronie od punktu fiksacji - na prawo czy lewo, jako pierwszy pojawił się obiekt. Ustalono, że osoby z dysleksją popełniały istotnie więcej błędów, kiedy jako pierwszy pojawiał się bodziec w prawym polu widzenia. Hari i współpracownicy stwierdzili, że wynik przeprowadzonego przez nich badania wyraźnie wskazuje na to, że czasowe przetwarzanie informacji u osób z dysleksją ma charakter asymetryczny. Według autorów uzyskane rezultaty potwierdzają hipotezę o tym, że osoby z dysleksją cierpią na słabą formę lewostronnego zaniedbywania - syndromu występującego po uszkodzeniach płata ciemieniowego i polegającego na preferencyjnej selekcji i przetwarzaniu informacji pojawiającej się po prawej stronie pola widzenia. Przeprowadzone przez nas badania nie potwierdziły wyników otrzymanych przez Hari i współpracowników (Jaśkowski i Rusiak, praca złożona do publikacji). Nasze wyniki wskazują raczej, że osoby z dysleksją generalnie gorzej, niż osoby normalnie czytające, wykonują

zadanie wymagające określenia strony, po której jako pierwszy pojawił się bodziec, niezależnie od tego, czy pierwszy obiekt pojawiał się po prawej czy lewej, powyżej czy poniżej punktu fiksacj i (Ryc. 1). Wyniki te są zgodne z wcześniejszymi doniesieniami o deficytach przetwarzania czasowego u osób ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu (Farmer i Klein, 1995).

Rotacja umysłowa

Analiza literatury pozwala przypuszczać, że jeżeli zaburzenia w obrębie płata ciemieniowego przyczyniają się do powstania specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, to osoby z dysleksją powinny wykazywać określone trudności w przetwarzaniu informacji przestrzennych. Hipotezę takąpotwierdzająobserwacje wskazujące na lewo/prawo-

poziomo    pionowo

Ryc. 1. Wkres przedstawiający zależność poprawności wykonania od SOA (Stimulus Onset Asynchrony), tj. przerwy dzielącej pojawienie się dwóch bodźców dla poszczególnych grup. Wykres po lewej przedstawia wyniki uzyskane podczas prezentacji bodźców w poziomie, natomiast po prawej - w pionie. Ujemne wartości dla SOA oznaczają, że lewy/gómy bodziec wyświetlany był przed prawym/dolnym bodźcem.