37707 Zeskanowany dokument 16

Rozdział 1. Pojęcie pomocy społecznej

zakresie praktycznie wszystkie posiadane instrumenty prawne, a z drugiej włączenie pomocy społecznej do zabezpieczenia społecznego oddziałuje na interpretację obowiązujących norm prawnych z uwagi na zajmowane w ramach tego zabezpieczenia miejsce¹.

Jeśli chodzi o relację między prawem socjalnym a pomocą społeczną, to należy zauważyć, że w Polsce pojęcie prawa socjalnego jest już używane², jednakże ma ono inny zakres niż w Niemczech, w których prawo to ma ugruntowaną pozycję³. W prawie niemieckim pojęcie to obejmuje wszelkie formy służące zabezpieczeniu osoby na wypadek wystąpienia sytuacji uniemożliwiającej zaspokojenie własnych potrzeb tylko dzięki dochodowi z wykonywanej pracy. W skład tak widzianego prawa socjalnego wchodzi oczywiście pomoc społeczna stanowiąca jego wyodrębnioną część⁴.

W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i sądownictwie administracyjnym jako niekwestionowany obowiązuje pogląd zaliczający pomoc społeczną do elementów zabezpieczenia społecznego⁵. Przez zabezpieczenie społeczne rozumie się ogół świadczeń wypłacanych na podstawie przysługującego uprawnionym roszczenia w odniesieniu do świadczeń

0    charakterze ubezpieczeniowym i zaopatrzeniowym, jak i świadczenia udzielane w ramach pomocy społecznej⁶. Zatem na zabezpieczenie społeczne składają się ubezpieczenia społeczne, zaopatrzenie społeczne

1    pomoc społeczna jako domknięcie tego systemu. Już wcześniej podział ten wzbudzał pewne wątpliwości w literaturze, jednakże z powodu zaopatrzenia społecznego, gdyż uznano, że wyodrębnienie tego składnika jako samodzielnego jest już pewnym anachronizmem⁷.

Analiza przyjmowanych unormowań prawnych z zakresu spraw socjalnych pozwala stwierdzić, że zaopatrzenie Społeczne ponownie odżywa w związku z uchwaleniem ustawy o rencie socjalnej⁸ czy też ustawy o świadczeniach przedemerytalnych⁹. Jednocześnie nie wszystkie z wymienionych Ustaw można zaliczyć do pomocy społecznej. Funkcji takiej nie spełniają takie regulacje jak ustawa o świadczeniach rodzinnych, o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej czy ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Za wyłączeniem tych aktów prawnych z zakresu pomocy społecznej przemawiają argumenty dwojakiego rodzaju: wynikające z przypisanej im funkcji oraz związane z unormowaniami obowiązującymi w Unii Europejskiej¹⁰. Można zauważyć, że poszczególnym regulacjom z tego zakresu ustawodawca przypisuje odmienną funkcję. Z tego też powodu można postawić tezę, że w przypadku zabezpieczenia społecznego - obok ubezpieczeń społecznych, zaopatrzenia społecznego i pomocy społecznej - daje się wyróżnić wsparcie społeczne. Pod pojęciem tym należy widzieć takie formy świadczeń ze strony państwa, mocą których zaspokajane Są określone potrzeby, bądź też są to świadczenia, jakie otrzymują osoby znajdujące się w określonej sytuacji. Tak widziane wsparcie społeczne w systemie zabezpieczenia społecznego zajmowałoby pozycję po zaopatrzeniu społecznym, a przed pomocą społeczną i stanowiłoby formę przejściową między tymi dwoma elementami składowymi zabezpieczenia społecznego.

Od zaopatrzenia społecznego wsparcie społeczne odróżnia się tym, że w zakresie podmiotowym jest realizowane przez organy administracji publicznej, zwłaszcza organy samorządu terytorialnego, a nie przez zakład ubezpieczeń społecznych. Od strony przedmiotowej zaopatrzenie społeczne przysługuje wszystkim, którzy ze względu ńa wiek i posiadany okres zatrudnienia oraz stań Zdrowia nie mogą lub nie muszą już podjąć zatrudnienia, aby w ten sposób uzyskać środki na zaspokojenie Swoich potrzeb, a zatem przysługuje im roszczenie żądania ich przyznania na drodze prawnej¹¹. Z kolei od pomocy społecznej tak widziane wsparcie

47

1

^w W tym miejscu chodzi o to, że pomoc społeczna stanowi domknięcie całego systemu zabezpieczenia społecznego i jest przyznawana wówczas, gdy osoba nie może wcześniej skorzystać z instrumentów przewidzianych ubezpieczeniami społecznymi i zaopatrzeniem społecznym.

2

   Zob. W Muszałski, Prawo socjalne, Warszawa 1996; AM. Świątkowski, Europejskie prawo socjalne, 1.1, Warszawa 1998, s. 29; pod pojęciem tym rozumie prawo pracy i ubezpieczeń społecznych. W analogicznym tonie wypowiada się D. Nazet-Alłouche, Wpływ prawa wspólnotowego na francuskie prawo socjalne (w:) Wpływ prawa wspólnotowego (Unii Europejskiej) na prawo wewnętrzne. Przykład Francji i Polski, Warszawa 2003, s. 351-368.

3

   Zob. Kompleksowe opracowanie Sozialrecht, pod red. H. Plagemann, Miinchen 2003.

4

   W skład prawa socjalnego wchodzą roszczenia pracownika wynikające ze stosunku pracy, wszelkiego rodzaju ubezpieczenia: rentowe, opiekuńcze, chorobowe czy na okoliczność wypadku; zasiłki rodzinne, pomoc społeczna; zob. Sozialrecht.

5

   Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 29 września 1993 z, K17/92, OTK1993, nr 2, poz. 33, czy orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 19 listopada 1996 z, 7/95, OTK 1996, nr 6, poz. 49.

6

^m M. Adrzejewski, Ochrona..., s. 114.

7

J. Jończyk, Prawo..., s. 10 i n.

8

   Ustawa z 27 czerwca 2003 r o rencie socjalnej (Dz. U. Nr 135, poz. 1268 z późn. zm.).

9

   Ustawa z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. Nr 120, poz. 1252).

10

   O występujących problemach z pomocą społeczną w unormowaniach aktów prawnych Unii Europejskiej oraz w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości zob. I Twardow-ska-Mędrek (w:) Wprowadzenie do prawa Wspólnot Europejskich (Unii Europejskiej), pod red. A. Wróbel, Zakamycze 2004, s. 396-397; X Liszcz, Ubezpieczenie..., s. 183.

11

   M. Andrzejewski, Ochrona..., s. 118.