38740 s01 (13)

Torpeda z napędem jednośrubowym firmy Hotchkiss, uiywana przed I wojną światową

TORPEDA PAROGAZOWA

KALIBRU 533 mm

Zarys

rozwoju

torped

Pomysł rażenia okrętów przeciwnika niepostrzeżenie spod wody jest tak stary, jak idea zbudowania okrętu podwodnego. Początkowo, gdy wyobraźnia ludzka nie sięgała tak daleko, by wymyślić wystrzeliwanie pocisków pod wodą, zastanawiano się jak dotrzeć w zanurzeniu pod jednostkę pływającą przeciwnika, wywiercić w jej dnie otwór, do którego można by przymocować ładunek wybuchowy albo w inny sposób podczepić minę, której wybuch mógłby zniszczyć podwodną część okrętu.

Pierwsza pisemna wzmianka na temat „ognistych rur” pochodzi z 1718 r., kiedy to pracownik stoczni petersburskiej, Jefim Nikonow, przedstawi! carowi Piotrowi I projekt „skrycie działającego okrętu”, wyposażonego w takie właśnie urządzenie, który w zanurzeniu miał atakować okręty nieprzyjacielskie. Poczyniono pewne próby. Zbudowano model, a następnie prototyp owego „skrycie działającego okrętu”, który uległ uszkodzeniu przy pierwszej próbie. Okazało się, iż drewniany kadłub przepuszczał wodę. Po śmierci Piotra I przerwano dalsze prace nad udoskonaleniem okrętu, a sam pomysł uległ zapomnieniu.

Myśl ta przyświecała kolejnym wynalazcom pracującym nad skonstruowaniem pojazdu podwodnego. Rozpatrywał taką możliwość David Bushnell w 1776 r. — konstruując swój niewielki okręt podwodny TurtZe (żółw) w kształcie kurzego jaja, o średnicy mniejszej (1,5 m) i więk

szej (2,5 m) — Robert Fulton, gdy zbudował w 1797 r. swego Nautilusa mającego już długość około 12 m, a także Francis de Montgery, budując w 1825 r. swoją potężną podwodną łódź L’lniHsible, która nie doczekała się jednak praktycznych prób zanurzeniowych.

Jak wynika jednak z pozostałej po ich działalności dokumentacji, projekty miały wciąż na celu możliwość podczepienia ładunku wybuchowego pod okręt przeciwnika lub atakowania nieprzyjacielskiego okrętu specjalną miną umieszczoną na długiej żerdzi. To samo spotkać można w dalszych projektach Rosjanina A. Szydle-ra — z 1834 r„ Niemca W. Bauera — z 1850 r„ Hiszpana M. Monturiela i wielu innych wynalazców, pracujących w tej dziedzinie w XIX w.

Pierwszym udokumentowanym zatopieniem okrętu przeciwnika przez okręt podwodny było wydarzenie z 16 lutego 1864 r., kiedy to Amerykanin H. L. Hunley, atakując pod wodą za pomocą miny wytykowej — umieszczonej na końcu długiej belki przed dziobem okrętu o nazwie Da-vid — zatopił sloop Housatonic. To wszystko' jednak było połączone z wielkim ryzykiem dla atakującego i nie rokowało na przyszłość większych szans powodzenia.

ZnaCzny postęp w tej dziedzinie wprowadził pomysł ówczesnego porucznika Rosyjskiej Marynarki Wojennej, S. O. Ma-karowa, mający na celu atakowanie nieprzyjacielskich okrętów za pośrednictwem małych łodzi parowych, holujących na linie specjalne miny łatwo wybuchające przy zetknięciu z przeszkodą. Wskutek wyposażenia liny w odpowiedniego kształtu deski rozporowe holowana mina odchylała się od kursu łodzi o około 30".

1