38768 IMG#8 239 (2)

oc

bi

'S

*

r

u

0 x    %B

lawartoii

Rys. 10.4. Przesycanie roztworu stałego

	~l ^ ..0
/ \
/~\ A ° f ° \Q) ?	/ ll 0 1 0 >/
^ L	^ A J
f 0

I z obniżaniem temperatury (rys. 10.4). Stop o składzie x powyżej temperatury

nasycenia t_n ma jednofazową budowę roztworu stałego o. Powoli chłodzony do

Rys. 10.3. Mechanizm poślizgu dyslokacji między wydzieleniami: a) A«r, b) A *r, c) /l»r |

temperatury otoczenia podlega przemianie wydzielania składnika przesycającego

Jw postaci stosunkowo dużych ziam fazy p, skupionych głównie na granicach ziam

Umocnienie roztworowe w odmienny sposób tłumaczy teoria Cottrella, przyjmpzy cl Ten sam stop szybko ochłodzony do temperatury otoczenia ma budowę

jaca obecność atmosfer atomów obcych (pierwiastka rozpuszczonego w roztworu jednofazową przesyconego roztworu stałego et, ponieważ składnik przesycający nie

twardość, ale znaczną ciągliwość.

Stop, w którym chwilowo zostało wstrzymane wydzielanie się składnika przesyca-1 jącego. jest w stanie metastabilnym. Po dostatecznie długim czasie w temperaturze oto* leżenia lub nieznacznie wyższej następuje powrót do stanu stabilnego, tzn. wydzielenie

skupionych w pobliżu jąder dyslokacji. Wzajemne oddziaływanie przyciągaj!^ sig wydaelić. Prmycaie roztworu nadaje mu niewielką wjtnjmleie

dyslokacji i atmosfery hamuje poślizg, bowiem poślizg dyslokacji jest szybklj j

ruchem bezdyfuzyjnym, natomiast atmosfera porusza się powoli ruchem dyfuzyjny

Umocnienie roztworowe nie wymaga specjalnych zabiegów, ponieważ

rezultatem składu stopu. Efektywność tego sposobu jest w poszczególnych stopad .    .....    _ .. .    .    -..

,    .    ,. .    „ .    .    .    .    ,    Isię i roztworu składnika przesycającego, Zmniejszenie w roztworze stałym zawartości

bardzo zróżnicowana. Był on wykorzystywany juz w początkowym okresie rozwci \    . ^e    '    ... ,

...    ..    ...    ...    . . , . ,    ,    .    ,    •«/-..    j składnika przesycającego odbywa s/e w wyniku tworzenia się szeregu faimetasmmi,

cywilizacji, odkąd metal jako narzędzie lub bron wyeliminował krzemień. Człowil    ...    , .    .    Ii...,    ,

-i „ j i- j • ,1 których skład chemiczny silnie zależy od temperatury i cm jej działania. w ornych bowiem prędko przekonał się, ze brąz (stop Cu-Sn) ma większą twardość od mieda ,    .    , ,    . ;    ,    '

^{r r r    r}    ] warunkach starzenia w strukturze może powstać ostatecznie faza równowagowa. Stan

10.1.3. Umocnienie wydzieleniowe

ten jest jednak niekorzystny, ponieważ wiąże się z utratę silnego umocnienia wydzieleniowego i jest określany jako pnestanenie. Zmiany struktury w czasie starzenia są [dość dobrze poznane dla stopów z układu Al-Cu.

Umocnienie wydzieleniowe jest efektem przemian zachodzących w stopach met, podczas zabiegów obróbki cieplnej przesycania i starzenia (utwardzania dyspersyjni (lokalne segregacje Cu), w kształcie dysków grubości rzędu 1 ntn i średnicy do go). Sposób umocnienia jest bardzo efektywny - w konkretnych przypadkaa lOnm.tzw. strefy Guiniera-Prestona GPIV/ temperaturze powyżej MC tworzą zapewnia prawie dwukrotny wzrost wytrzymałości, przy stosunkowo niezłej ciągu Ńwnież dyskowe wydzielenia grubości do 10run i średnicy do ISOnm. Ze wości — ale praktycznie ograniczony do nielicznych stopów: Cu-Be (brązy berylu ^^zględu na strukturę tetragonalną można je traktować jako wydzielenia odręb-we), Al-Cu (stopy duraluminium), Ni-Cr (stopy typu „nimonic”), Fe-Ni (niektór ^neJ ^fazy, półsprzężone z fazą macierzystą, tzw. strefy GPU. W temperatura po-wysokostopowe stale niklowe, tzw. martenzytyczne starzone).    /    tworzą się wydzielenia fazy 0' o strukturze regularnej, półsprzężone

—'°nvm zabiegom utwardzania dyspersyjnego podlegają stopy, w któl ⁷ ^ macierzystą, o wzorze stechiometrycznym zbliżonym do AI₃.₆Cu₂. Mas*

«/e rozpuszczalności jednego składnika w drugi} długotrwale wygrzewanie prowadzi do przemiany wydzieleń 9 w równowagową w

IV przesyconym roztworze stałym x stopu Al-Cu, w temperaturze otoczenia w ciągu 4-i-8 dni tworzą się sprzężone z fazą macierzystą skupienia atomów Cu

J