39338 skanuj0069 (28)

6.5. Zróżnicowanie ekosystemów

6.5. Zróżnicowanie ekosystemów

279

Torfowiska

wysokie

■    Torfowiska wysokie (mszary), których zachowało się w Polsce 4376, stanowią zaledwie 4,3% całkowitej powierzchni torfowisk. Powstają one w bezodpływowych zagłębieniach terenu, wokół sucharów i odciętych zatok dużych jezior, niekiedy również na obrzeżach dolin rzecznych. Zasilane wodą opadową, silnie kwaśne i ubogie w substancje odżywcze, charakteryzują się ubóstwem florystycznym. W ujęciu fitosocjologicznym zespoły torfowisk wysokich zgrupowane są w jednej klasie Oxycocco-Sphagnetea, a najpospolitszym zbiorowiskiem reprezentującym tę klasę jest mszar z torfowcem magellańskim Sphagnetum magellanici i rzadkimi gatunkami roślin naczyniowych, m.in. rosiczkami i przygiełką białą. Torfowiska wysokie, jako typ ekosystemu, są w Polsce reliktem chłodniejszej i wilgotniejszej epoki polodowcowej. Na terenie naszego kraju występują głównie dwa typy takich torfowisk: bałtycki i kontynentalny (Kulczyński 1939; Tołpa 1960; Unicki 2002).

Torfowiska wysokie typu bałtyckiego, z wyłącznie ombrofitycznym sposobem zasilania w wodę oraz kopułową sylwetką torfowego złoża, związane są zasadniczo z wpływem klimatu morskiego i występują głównie w pasie nadbałtyckim, gdzie przebiega południowa granica ich zasięgu. Występują one w dolinach dolnej Odry, dolnej Łeby, środkowej Biebrzy, w pradolinie kaszubskiej, na tarasach nadzale-wowych na Pojezierzu Bytowskim, nad wielkimi jeziorami nadmorskimi oraz na lokalnych wododziałach. Do obszarowo największych torfowisk, osiągających powierzchnię około tysiąca hektarów, należą Wilcze Uroczysko koło Szczecina, Cie-mińskie Bagno i Bielawskie Błoto w woj. pomorskim, Krowie Bagno na Lubel-szczyźnie, Bór na Czerwonem koło Nowego Targu. Torfowiska wysokie typu kodowego, związane z nieco suchszym klimatem niż torfowiska bałtyckie i tylko w okresach wilgotnych lekko wypukłe, zasilane głównie przez wody opadowe, a w mniejszym stopniu także przez jałowe wody gruntowe, występują szczególnie licznie na Pojezierzu Bytowskim, Pojezierzu Lubuskim, na Mazurach, Polesiu Lubelskim i w rejonie Biłgoraja (Jasnowska i Jasnowski 1981, 1982; Ilnicki 1995).

Charakter torfowisk wysokich mają także torfowiska subalpejskie, spotykane zwłaszcza w Karkonoszach i Górach Izerskich na wysokości 1400 m n.p.m., oraz torfowiska wiszące regla górnego, usytuowane 200—300 m niżej, porośnięte często przez kosodrzewinę lub świerk, zależnie od ich położenia. Do tej grupy należą także torfowiska wysokie w Bieszczadach, występujące w dolinach w pobliżu cieków wodnych (Marek i Pałczyński 1962; Ilnicki 2002).

Torfowiska

niskie

■    Torfowiska niskie, określane zwykle jako bagna i dominujące zarówno pod względem liczby (40 872), jak i udziału powierzchniowego (93,1% obszaru wszystkich torfowisk), wykształcają się w miejscach trwale nawodnionych lub przez dłuższy czas zalewanych, w dolinach rzek lub przy zarastających jeziorach oraz na terenach źródliskowych. W większości przypadków są one związane z żyznymi siedliskami, a zalegająca pod nimi warstwa silnie rozłożonego torfu jest cienka.

Roślinność torfowisk niskich jest silnie zróżnicowana. Na umiarkowanie kwaśnych siedliskach mezotroficznych tworzą się zazwyczaj kwaśne młaki i mechowiska,