40608 skanowanie0014

212 HERMENEUTYKA BIBLIJNA

Wszyscy ewangeliści są więc zgodni co do tego, że napis na krzyżu Jezusa w ogóle był umieszczony i że wskazywał na Jezusa jako mesjasza uzurpatora („król żydowski”), Poza tym, co jest wspólne wszystkim wersjom, u Jana znajduje jakby uściślenie: Nazarejczyk. Sprawą powiązania Jezusa z pogardzanym miasteczkiem Nazaret (J 1, 45n), Jan interesował się bardziej od innych ewangelistów. Wbrew jednak temu, co opierano na popularnym wśród Żydów porzekadle „cóż dobrego może

być z Nazaretu”, okazją ukazania

Jezus był Mesjaszem, sam zaś moment śmierci stał się dla Jana szczytu zbawczego dzieła Nazarejczyka. Zdaniem Jana, który przytacza w związku ż tym napisem relację o zafrasowaniu Piłata, napis ten był oficjalnym, choć być może przypadkowym, ale jut nieodwołalnym stwierdzeniem przedstawiciela władzy o królewskiej godności Jezusa. Na tym zaś aspekcie — ukazania Jezusa jakc króla — Janowi najbardziej zależało.

Metodę histor i redakcji można nazwać synchroniczną, która pomijając sprawę źródeł, zajmuje się ostateczną postacią tekstu, jego kontekstem, intencją i koncepcjami teologicznymi autora¹.

B. Filozoficzne przesłanki interpretacji tekstu biblijnego

Biblia jest księgą należącą do sfery religii, a jako taka jest częścią wielkiego iobra kulturowego ludzkości. Poszukiwanie zatem sensu biblijnego nie może się za-rzymać na etapie wykrywania i opisywania występujących w niej zjawisk literackich >raz ich analiz. Już od czasów starożytnych szukano dróg, które pozwoliłyby odkryć laczelną zasadę Biblii — jej metastrukturę i metaprawdę. Augustyn np. odwoły-vał się w tych poszukiwaniach do filozofii platońskiej, podobnie zresztą jak i dwie łynne szkoły egzegetyczne, aleksandryjska i antiocheńska, Tomasz z Akwinu zaś parł się na elementach filozofii arystotelesowskiej. Poza wytyczeniem kierunku oszukiwania istotnej treści orędzia Biblii filozofia dostarcza warsztatu pojęciowo-netodycznego, pozwalającego na poprawne analizowanie i wnioskowanie²,

1. KRYTERIA PRZYDATNOŚCI FILOZOFII W INTERPRETACJI BIBLII

Ponieważ Biblia nie jest księgą wyłącznie ludzką, lecz powstała w wyniku współ-ziałania Boga z', ubogaconymi natchnieniem hagiografami, dlatego jedynie takie

kierunki filozoficzne mogą się przysłużyć hermeneutyce biblijnej, które stojąc tu stanowisku realizmu poznawczego, przyjmują istnienie materii i ducha oraz istnienie Pierwszej Przyczyny.

Najbardziej pod tym względem sprawdzonym kierunkiem filozoficznym jest tomizm, co jednakże nie oznacza, by miał to być jedynie możliwy do przyjęcia jkie-runek. Nie wyróżniając żadnego, nawet tomizmu, Del Yerbum zachęca do baęlauja świętych tekstów „przy zastosowaniu odpowiednich pomocy naukowych” (IlO :23).

I

• i i! |

I    MMI ! ;1

2. PRÓBY ADAPTACJI WSPÓŁCZESNYCH KIERUNKÓW FILOZOFICZNYCH i;

W HERMENEUTYCE BIBLIJNEJ    1    j J ^!

a) Filozofia historii¹

Współczesna biblistyka bardzo dużo zawdzięcza inspiracjom idącym zę filozofii. Pierwsza, poważnie licząca się klasyfikacja tradycji Pięcioksięgu,| ponowana przez Wellhausena, wyrosła na gruncie filozofii historii G.iifitćgla.

♦    ! | ‘ij i i i

Jakkolwiek ostateczne wnioski co do tego, że treść Biblii jest wynikiem p owszęcł nego prawa ewolucji dokonującej się przez zetknięcie tezy i antytezy oraz i clij ćjl jjście; do syntezy, i dlatego nie może być wiązana z objawieniem, już da wujo zdsj d!y -zaj; rzucone, faktem jest jednak, iż także ta filozofia przyczyniła się do postępjiij vi' liii-i blistyce. Do egzegezy biblijnej usiłowano odnieść również wyniki przemyśle!

ony żapro-

\\r\

fillól

j i ii ;

Boga i

zofii pozytywistycznej, zaprzeczającej wszelkim nadprzyrodzonym działanimhj ukazanym w Biblii, czy też — z większym powodzeniem, jako że uznają djićbjch dziedzinę życia człowieka — filozofię historii A. Toynbee’ego i historię fielifii ^;I Eliade.

[4|

Ml;

b) Filozofia języka^;

Filozofię języka wypowiadającą się w badaniach biblijnych można streścić dwa skrajnie przeciwne stanowiska, z których jedno utrzymuje, żc język ren jest pozbawiony sensu i nieadekwatny do języka doświadczenia ludzkiego! zaś, że język Biblii jako czysto ludzki jest w służbie języka samegb obją jego zaś interpretacja przybliża rozumienie objawienia³. To drugie stano

co ay

cjrugie en wis'

wr

¹    Zob. W. F. Albright, Od epoki kamiennej do chrześcijaństwa, Warszawą 1967,

²    Zob. L, Alonso - Schokei, La parola ispirata, Brescia 1967,    (Słowo nalchkio

Kraków 1983, 88-132); 11—155; M. van Esbroeck, Hermineutiąue, structuralisme et \exśgt Paris 1968; J. Chmiel, Problemy współczesnej hermeneutyki biblijnej, RBL 25 (1972)| 2— A. Zaborski, O recepcji metod strukturalnych w biblistyce, RBL 26 (1973) 117--I-130¹; Chmiel, Nowa semantyka biblijna, RBL 27 (1974) 319—327; J. Homerski, Wc$ kierunki biblijnej interpretacji a czytanie Pisma świętego, ZNKUL 18 (1975)1 z. 2j 15[7-

37.;

pe,\

sej

21

J-:

śne

T. Szczurek, Znaczenie struktur literackich dla hermeneutyki na przykładzie zvAastowrń

18—25, Łk 1, 26—38 oraz cudu w Kanie 3 2, 1—11, RBL 28 (1975) 226—228; A. Sjuski,

Ht

1

trą) r,-ua^:: pśc. wd lamira

Mi,

neneu-przeni- i

Śtudłt

literacka perykopy o Dobrym Pasterzu (J 10, 1—18), RBL 29 (1976) 271—279; |R, De

Story, Sing and Self. Phenomenology and Structuralism as Literary Critical Methcids, Ph 1978; S. Włodarczyk, Język biblijny — ,,język" Boga jako wzór języka w przekazywa wiary, RBL 33 (1980) 258—263; W. Egger, La lettura strutturale della Bibbia, wj Pcr\un molteplice della Bibbia. Pubblicazioni dellTstituto di Scienze Religiose in Trentb, Tre j 109—136; S. M. Schneiders, The Foot Washing (John 13, 1—20). An Experimthit in'If tics, CBQ 43 (1981) 76—92.    | Y

³ Szerzej omawia ten problem K. Dybciak, Literatura wobec religii — izolacja b

1 uieljs

1

   Za klasyczne¹ uchodzą dokonane przy pomocy tej metody badania H. Conzelmanna )ie Mit te der Zeit. Sfudien zur Theologie des Lukas, Tubingen 1957²), W. Marxsena {Der Evan-iist Markus. Studien\zur Redaktionsgeschichte des Evange!iums, Gottingen 1956) i W. Trillinga fas wahre Israel. Sfudien zur Theologie des Matthausevangdiinvs, Miinchen 1964²); Por. M. Theo-ild, Der Primat der Synchronie vor der Diachronie ais Grundaxiom der Literarkritik, BZ 22 (1978)

■1—186.    j

2

   Por. H. G. Gadamer, Wahrheit und Methode. Grundziige einer phiiosophischen Hertne-utik, Tubingen 1960,; 1965²; J. Tischner, Perspektywy hermeneutyki, Znak 23 (1971) 145—172;

Valori, Probierni filosofici della ermeneutica, w: Esegesi ed ermeneutica, Brescia 1972, 21—34; Lonergan, Filozofia i teologia, Znak 25 (1973) 1148—1160; P. Ricoeur, Nadzieja a struktura nemów filozoficznych, tamże 1133—1147; S. Kamiński, Współczesna teologia katolicka. Próba ■todologicznej charakterystyki, ZNKUL 21 (1978) z. 1, 3—16; L. Scheffczyk, Struktury myślowe pólczesnej teologii, Znak 21 (1978) z. 1, 17—23; J. Chmiel, Egzegeza biblijna a filozofia, RBL (1978) 173—178; P. Ricoeur, Philosophische und theoiogische Hermerteutik, ThJ 20 (1979) 95-114-