41028 img351 (6)

222 Druidzi

patronatem Union Regionalistę Bretonne. Głównymi założycielami stowarzyszenia byli Yann Fustec, Taldir Jaffrennou, L. Le Berre, F. Vallee, E. Le Moal i Loeiz Herrieu. Bretończycy przyjęli obrządek zaprojektowany przez Iolo Morganwga, ale zamiast urzędu Arcydruida wprowadzili, jako przewodniczącego Gorzez, Wielkiego Druida.

W Kornwalii, gdzie rdzenny język celtycki wyszedł z użycia już pod koniec osiemnastego wieku, podejmowano próby wskrzeszenia języka, a także utworzenia Gorsedd. Najpierw jednak walijski Gorsedd uhonorował w 1899 roku troje mieszkańców Kornwalii, a w 1903 bretoński Gorzez nadał honorową godność Henry’emu Jennerowi, „Ojcu odrodzenia kórnickiego”. Później jeszcze dwie osoby w 1904 i osiem w 1928 roku zyskały uznanie walijskiego Gorsedd i zdobyły tytuł barda. W tym samym 1928 roku we wrześniu powołano do życia Gorseth Kernów (Gorsedd Kornwalii), którego inauguracyjne spotkanie odbyło się w Boscawen-Un. W przeciwieństwie do organizacji walijskich i bretońskich, w Kornwalii istnieje tylko jeden stopień przynależności, a bardowie noszą niebieskie szaty. Na czele stoi Wielki Bard. Pierwszym Wielkim Bardem został Henry Jenner i był nim aż do śmierci w 1934 r.

We wrześniu 1971 r. trzy zgromadzenia (walijskie, bretońskie i kórnickie), zachowując autonomię w sprawach wewnętrznych, zgodziły się na ustanowienie zwierzchniego autorytetu Arcydruida Stowarzyszenia Bardów Wysp Brytyjskich we wszystkich sprawach dotyczących głównych założeń tych zgromadzeń i praktyk wykonawczych.

Można krytykować poczynania Iolo Morganwga na gruncie naukowym, jak to czyni profesor Piggott, ale równocześnie należy zauważyć, że wprowadzone przez niego obrządki mają już w tej chwili za sobą dwieście lat tradycji i stały się integralną częścią życia Walii, Bretanii i Kornwalii. Po wykreowaniu świata druidów Gorsedd rozpoczął samodzielny żywot, a dzięki wysiłkom na rzecz rozwoju rodzimej kultury stowarzyszenie cieszy się poważaniem. Nie wszyscy jednak akceptują stosowane obrządki. Na przykład w 1971 r. pewien duchowny anglikański został ukarany dwudziestofuntową grzywną za spowodowanie fałszywego alarmu bombowego. Duchowny twierdził, że w pawilonie Eisteddfod umieszczona jest bomba; później w wywiadzie dla miejscowej prasy określił Gorsedd jako „instytucję pogańską”.

Profesor Gwyn Williams zauważył, że twory wyobraźni Iolo Morganwga zasnuły mgłą przedmiot rozważań antykwarycznych, mgłą, której nauka nie potrafi całkowicie rozwiać. Druidyzm w wydaniu Gorsedd przeniknął do Bretanii i Kornwalii. W krajach goidelskich (Irlandii, Szkocji, wyspie Man) wskrzeszony druidyzm wprawdzie się nie przyjął, ale Eisteddfod stał się wzorem do utworzenia ogólnonarodowych festiwali muzyki, pieśni i poezji celtyckiej: w Szkocji odbywa się Mod nan Alba, w Irlandii An t-Oireachtas, a na wyspie Man - Yn Chruinnaght.

Według profesora Piggotta: „Wpływ Iolo nie ograniczył się do wynalezienia

T

Odrodzenie druidyzmu

223

Gorsedd; jego wymysły na temat druidów zatruły źródła prawdziwej nauki i przez pokolenia miały wpływ na badania nad wczesną literacką tradycją celtycką”. Ale to nie Iolo Morganwg był całkowicie odpowiedzialny za wytworzenie mitologii druidów, lecz raczej Evan Evans, który, być może w sposób niezamierzony, stworzył podstawy mitologicznego druidyzmu i jego religii naturalnej. Zbierając i tłumacząc wczesną poezję walijską, Evans doszedł do wniosku, że poezja przypisywana Taliesinowi, poecie z szóstego wieku, stanowi „kabałę druidów” i zawiera utwory teologiczne, metafizyczne i magiczne. Na tej podstawie Iolo orzekł w Poems, Lyrical and Pastorał (Wiersze liryczne i sielanki, 1794), że w wierszach Taliesina „przejawia się kompletny system druidyczny”. Iolo twierdził również, będąc - jak sądzę - dość blisko prawdy, że celtyckie chrześcijaństwo odziedziczyło niektóre idee druidyzmu.

Teorie Evansa dały podstawy rozważaniom Iolo Morganwga. On sam poszedł jednak dalej i nie ograniczając się do pisania o swoich przekonaniach, przedstawił „kabałę druidów”, która miała pochodzić z szesnastowiecznego rękopisu spisanego przez niejakiego Noela Taillepied. Manuskrypt ten obejmował jakoby dwadzieścia Postanowień Druidów. Żaden taki rękopis oczywiście nie istniał, a jak zauważył profesor Piggott, „kabała druidów” była po prostu literackim fałszerstwem sfabrykowanym przez Iolo Morganwga.

Kolejnym entuzjastą teorii odtworzenia filozofii i obrządków druidów z tłumaczeń wczesnej poezji walijskiej był Edward Davies, który podjął ten temat w dwóch pracach: Celtic Researches (Dociekania celtyckie, 1804) oraz The Mythology and Rites of the British Druids (Mitologia i obrządki brytyjskich druidów, 1809). Książki Daviesa miały bezpośredni wpływ na Samuela Ruch Meyricka i Charlesa Hamiltona Smitha, którzy wydali Costume of the Original Inhabitants of the British Isles (Ubiór pierwotnych mieszkańców Wysp Brytyjskich, 1815), album z kolorowymi akwatintami mającymi przedstawiać druidów i ich domniemane stroje. Ukazano tam brodatego Arcydruida w długich, białych szatach, z wieńcem z dębowych liści na głowie i złotym napierśnikiem. Ten napierśnik wzorowany był na autentycznym przedmiocie pochodzącym z epoki brązu i znalezionym w Glenishsheen, hrabstwo Clare (Irlandia), obecnie w dublińskim Muzeum Narodowym. Wkrótce ukazała się kolejna praca poświęcona „autentycznej religii druidów”, tym razem autorstwa Davida Jamesa, The Patriarchat Religion ofBritain (Patriarchalna religia Brytanii, 1836). Co ciekawe, nawet respektowani uczeni potraktowali te prace poważnie i starali się obalać stawiane w nich tezy. Z taką krytyką wystąpił na przykład Algernon Herbert, dziekan Merton College (Oxford), w pracy Neodruidic Heresy in Britannia (Nowodruidyczna herezja w Brytanii, 1838).

Romantyczne podejście do druidów nie ograniczało się tylko do Wysp Brytyjskich i Francji. Druidzi wkroczyli nawet do opery. Włoski kompozytor Vincenzo Bellini (1801-1835), który wywarł wielki wpływ także poza swoją ojczyzną, zwłaszcza na Chopina, skomponował operę Norma. Premiera odbyła