47304 SNC03700

Hp— —Mti»t tKroiukucii geograficznych występuje jeszcze jedna komórka, /wasi pdbra|, w bńicj powietrze krąży w tym samym kierunku, co w komórce Hadleya. 'ppktoc osada sad biepaaŃ, a wznosi aę około równoleżnika 60°, w miejscu styku BLjppictnKaa krążącym w komórce Ferreła. Na skutek siły Coriolisa powietrze spły-wj|K ks niższym szerokościom geograficznym uzyskuje składową wschodnią.

Tr jti—órtnwy model ogftbej cyrkulacji atmosferycznej przewiduje istnienie materii stref podwyżeaowcgo ciśnienia, dwóch w szerokościach podzwrotnikowych idróch w okolicach biegunów, oraz trzech stref obniżonego ciśnienia, dwóch w okolicach nwunlr mirów 60* j jednej wzdłuż równika.

Układ ciśnienia i ruch obrotowy Ziemi powodują, że w strefach polarnych domi-asją składowe wschodnie wiatrów w dolnej troposferze, natomiast w szerokościach ■markowanych na obu półknłach przeważa składowa zachodnia.

W górnej troposferze, przy granicy między ciepłym powietrzem z południa a chłód-a?ta z północy (froncie polarnym), w rejonie znacznych gradientów termicznych po-tMttfe sany wiatr zachodni o prędkości przekraczającej lOOkm/h (rys. 7.43). Wiatr ten UH^rjest prądem strannenuwym (zob. rozdz. 7.12). Opływa wokół kulę ziemską i jest tntapni ogniwem południkowego transportu ciepła i momentu pędu. Nie biegnie rów-uułrrwftnwo, lecz zakreśla fale, zwane falami długimi lub falami Rossby’ego. Wokół globu jest ich zwykłe od trzech do sześciu, a każda ma długość kilku tysięcy kilometrów. File te są stacjonarne lub poruszają się z niewielką prędkością i istotnie modyfikują po-mtannie przyziemnych niżów i wyźów (rozdz. 7.10). Powstawanie fal związane jest min. z położeniem barier orograficznych, zwłaszcza tych, które ze względu na swą wysokość modyfikują przepływ w środkowej i górnej troposferze Gór Skalistych i Tybetu. Przyczyną zafalowań mogą być również intensywne źródła ciepła (wyjątkowo nagrzane hb wychłodzone podłoże oraz silne adwekcje ciepła lub chłodu).

Ryt. 7.43. Przekrój pionowy przez trzy komórki cyrkuiacyjne z usytuowaniem polarnego (PPS) i podzwrotnikowego (ZPS) prądu strumieniowego i frontu polarnego

Liczba i amplituda fal decydują o intensywności południkowego transportu ciepła i momentu pędu (rys. 7.44). Gdy prąd strumieniowy opływa Ziemię prawie po okręgu, dominuje cyrkulacja strefowa, wiatry zachodnie są stosunkowo silne, południkowa wymiana masy jest znikoma. Wraz z pojawianiem się zafalowań intensyfikuje się również transport ciepła (rys 7.44b,c). Najsilniejszy przepływ masy, ciepła i momentu pędu za-

173