47485 skanuj0023 (175)

Zgodność celów wychowania z wartościami uniwersalnymi

Uwzględnianie celów nadrzędnych i podrzędnych

Uwzględnianie celów krótko- i długoterminowych

w stanowieniu i formułowaniu celów wychowania jest jawną ich degrd dacją. Celom takim bowiem grozi hołdowanie antywartościom, w wy4 niku czego pozbawia się je przypisywanej im funkcji wychowawcze® Warto też pamiętać, iż cele wychowania obojętne aksjologicz® wydają się na ogół niemożliwe. Mająbowiem do spełnienia zbyt donij słą rolę w życiu ludzkim, by ich stanowienie i formułowanie można było pozostawić przypadkowi. To znaczy, wymagają poddania ich wnB kliwej ocenie. Mam na myśli zwłaszcza poszukiwanie dla nich wspafl cia w filozofii i etyce, ale także w niemałej mierze odwoływanie się do niektórych odmian światopoglądu i religii.

Warunki wiarygodności celów wychowania

Nie ulega wątpliwości, iż poprawne stanowienie i formułowana celów wychowawczych wymaga spełnienia co najmniej kilku warunków® Podstawowym warunkiem jest wspomniana zgodność celów wychowa nia z wartościami uniwersalnymi i ponadczasowymi. Jest nim także szu® kanie uzasadnień tego rodzaju celów w filozofii, etyce i religii.

Pomocą w stanowieniu i formułowaniu celów może być też po- ] strzeganie potrzeby uwzględniania celów nadrzędnych (naczelnych® i podrzędnych (konkretnych). Pierwsze z nich, tj. cele naczelne, doty® czą zazwyczaj takich ogólnych wartości czy cech osobowości wy® chowanka, jak odpowiedzialność, dobroduszność, prawdomówność! prawość, rzetelność, uczciwość, spolegliwość. Drugie, czyli cele kon® kretne, wskazują na zobowiązania dzieci i młodzieży w stosunku do różnych wymiernych zachowań, jak np. odrabianie lekcji, niespóźniaj-nie się na nie, utrzymywanie porządku w swym pokoju, oglądanie telewizji w granicach rozsądku itp.

W stanowieniu i formułowaniu celów wychowania byłoby dobrze również odróżniać cele wymagające realizacji przez czas dłuższy od tych, które pragnie się urzeczywistniać w możliwie krótkim czasie. Pierwsze z nich dotyczą najczęściej celów naczelnych, a więc przysi wajania dzieciom i młodzieży wartości uniwersalnych czy ponadczaJ sowych. Drugie zaś odnoszą się do celów podrzędnych, czyli konkret^ nych zachowań i postaw. Cele możliwe do zrealizowania w krótkim czasie są często koniecznym warunkiem urzeczywistniania celów dalekosiężnych czy długoterminowych. Niekiedy jednak —jak przypuszczają niektórzy — cele krótko- i długoterminowe (bliskie i dalekie) nie pozostają ze sobą w łączności; czasem nawet mogą się wzajemnie wykluczać (H. P. Nolting, P. Paulus, 1992, s. 40 i 42).

142 Cele wychowania