27454 skanuj0008 (406)

Niedosyt w jednoznacznym określeniu wartości, norm i celów wychowań i a

Ogólnikowe formułowanie celów wychowania

Ciągle jednak zauważa się pewien niedosyt w jednoznacznymioki^H śleniu istniejących różnic między wartościami, normami i celamt^H chowania. Trudno byłoby je ukazać —jak sądzę — na podstawie zmam nych określeń tego rodzaju pojęć. Dla przypomnienia podaję, iż pn wartości rozumie się na ogół wszystko to, „co cenne, godne pożąda^H i wyboru; co stanowi ostateczny cel ludzkich dążeń” {Mały słownikom 1994, s. 246). Normy zaś utożsamia się z „wypowiedziami powinajH ściowymi (»trzeba«, »należy się«, »powinno się«, »musi«), zawier^H cymi wskazania mniej lub bardziej ogólne co do sposobów zachowa^H się w określonych sytuacjach” (J. Mariański, 1989, s. 143). Natorffl^M cele wychowania to na ogół świadomie zaprojektowany rezultat o4B działywań wychowawczych. A zatem zarówno wartości i normy^^H i cele wychowania są w takim stopniu bliskoznaczne, iż trudno się dz* wić, że nierzadko używa się ich zamiennie. W każdym razie pojęafl powyższe zawierają w sobie więcej podobieństw niż różnic. Łącz^H z sobą w szczególności ścisłe powiązania z wartościowaniem czy ocedfl zachowań ludzkich, a dzieli jedynie pewien kontekst, w jakim się o nidfl orzeka. Na przykład o wartościach mówi się głównie wtedy, gdy się pofl gnie podkreślić wysoką ocenę czegoś lub kogoś; o normach — gdy eksponuje konieczność pełnienia powinności wobec innych i sameąw siebie; o celach wychowania zaś -— gdy pragnie się wskazać na sp* dziewane efekty pracy wychowawczej. Z powodu niejasności trudUfl niekiedy zawyrokować, jakie to wartości i normy należałoby uwzglę* nić w danym repertuarze celów wychowania, a które świadomie z niego wykluczyć.

Niemniej stanowienie i formułowanie celów wychowania, beZgO* woływania się do wartości (zwłaszcza ogólnoludzkich) i powszecł^B uznawanych norm moralnych byłoby dalekie od związanych z nimi oczJ kiwań na gruncie teorii wychowania. Pomagają szczególnie w lepszym ich rozumieniu i uzasadnieniu, o czym była wcześniej mowa.

Ogólność w formułowaniu celów wychowania

Niemało kontrowersji budzi ogólność czy wręcz ogólnikowo* w formułowaniu celów wychowania. Odnosi się to zwłaszcza do podsttfl wowych celów, jakie przyświecają lub mają przyświecać wychowań* Cele takie dotyczą nierzadko „wszechstronnego rozwoju”, „dojrzałe* w pełni człowieka”, „osobowości wysoce rozwiniętej”, „osobowo* harmonijnej”, Jedności człowieka”, przygotowania człowieka do „zal angażowanego uczestnictwa społecznego”, „twórczego wykonywania pracy zawodowej” i „aktywnego udziału w życiu kulturalnym” lub

I 28 Cele wychowania