47722 wstęp do teorii polityki img 182

172

nierzy i 4 tysiące radzieckich czołgów wkroczyło do Budapesztu „by pomóc narodowi węgierskiemu zniszczyć czamąsiłę reakcji i kontrrewolucji”²⁴.

Jednak poczucie podporządkowania mocarstwu światowemu jakim był ZSRR odczuwały nie tylko Węgry i Czechosłowacja, ale wszystkie państwa bloku, którym m.in. narzucono ustawy zasadnicze wzorowane na radzieckiej konstytucji z 1936 r., zmuszano opozycję do zaprzestania działalności oraz fałszowano wybory tak, by władzę objęły siły sprzyjające i golowe do podporządkowania się Krajowi Rad.

Ingerencja w sprawy wewnętrzne nie była jednak zjawiskiem typowym tylko dla ZSRR i wyłącznic dla wieku XX. Za przykład może ni posłużyć wyznaczenie przez wielkie mocarstwa na konferencji londyńskiej (listopad 1829 r.-luty 1830 r.) zorganizowanej po powstaniu w Grecji (1821-1828) króla tego państwa, którym został książę bawarski Otton 1.

Innym przejawem tego rodzaju polityki może być uchwalona przez Kongres USA w 1901 r. tzw. poprawka Platta, którą zgromadzenie Kuby włączyło do swej konstytucji. Propozycje Plattamówiły m.in. że Stany Zjednoczone winny uzyskać gwarancję kupna lub dzierżawy terenów niezbędnych do zakładania baz morskich i zaopatrzeniowych²⁷. Mocarstwowość polityki zagranicznej Stanów' Zjednoczonych w odniesieniu do Kuby przejawiałasię najsilniej w postanowieniu, iż rząd tej wyspy wyraża zgodę, aby USA posiadały prawo do interwencji w celu zachowania niepodległości Kuby, utrzymania rządu zdolnego zapewnić ochronę życia, własności i wolności indywidualnej obywateli i wypełniania wobec Kuby obowiązków'jakie nałożył naUSA traktat paryski²⁸. Stany Zjednoczone wielokrotnie wykorzystywały postanowienia 2awartc w poprawce Platta interweniując na Kubie m.in. w latach 1906 -1909 oraz 1912-1913.

Inne wielkie mocarstwo - Anglia - również nakładała na państwa pokonane znaczne ograniczenia. W 1879 r. na mocy układu pokojowego kończącego spór 7. Afganistanem zobowiązano to państwo do nie zawiązywania żadnych stosunków z obcymi państwami bez zgody Anglii, co w rzeczywistości oznaczało przekształcenie Afganistanu w nieformalny protektorat tego mocarstwa, gdzie decyzje najważniejsze podejmował przedstawiciel Anglii w Kabulu²⁸.

Polityka wielkomocarstwowa państw najsilniejszych po I wojnie światowej stała się jeszcze bardziej agresywna. W wyniku postanowień konferencji pokojowej 1919 r. wielkie mocarstwa przyznały sobie arbitralnie miejsca w najważniejszych komisjach. Brały udział w' tzw. komisjach rzecznych, często nic będąc nawet państwami nadbrzeżnymi.

System mandatowy i jego funkcjonowanie to kolejny dowód przewagi mocarstw w dwudziestoleciu międzywojennym. Podział terytoriów- mandatowych na kategorie A, B, C odzwierciedlał ich wielkość, atrakcyjność geostrategiczną i za-⁷⁶ Thomas S. Arms, Encyclopedia ofThe Cold Wa>\ New York; Facts on Filc 1994, s. 292.

²⁷    Dobrzycki, Historia stosunków międzynarodowych, s. 217.

²⁸    Ibidem, s. 217,218.

²⁹    Ibidem, s. 269.