41511 skanuj0017 (127)

36 I I I Ml NTY Ml TAMY kl

częściej utożsamiały one podstawowy fakt etyczny z jednym z wymienionych elementów’ (np. fenomenologia z przeżyciem w artości, kantyzm zaś z kategorią powinności, aby przekształcić ja w zasadą, której sią podporządkowuje i w świetle której wyjaśnia sią wszystkie pozostałe).

Tym ujęciom należy przeciwstawić postulat integralnego pojmowania podstawowego faktu etycznego. W myśl tego postulam za niezbędne składniki podstawowego faktu etycznego należy uznać trzy zasadnicze elementy, które z tego tytułu można określić jako fakty pierwotne: dążenie do celu. przeżycie wartości oraz przeżycie imperatywu. Pozostają one wprawdzie w nierozerwalnym związku i zależności, ale stanowią rów nocześnie hetero-genne części tego dośw iadczenia, wypływające z odmiennych źródeł i domagające sią odmiennych wyjaśnień. Z tego też pow odu żaden z nich z osobna wzięty nic wystarcza do wyrażenia istotnej treści zjawiska moralności i do wyjaśnienia pozostałych. Fakt ten staw ia nas w obliczu now ego zadania: ustalić, jakie każdemu z tych elementów przypada miejsce w filozoficznej teorii moralności i w tej kolejności uczynić je przedmiotem wykładu.

Jak wspomniano, przeżycie podstawowego fakhi etycznego nic wyczerpuje jednak całej zawartości doświadczenia moralnego. Doświadczenie to ujmuje jeszcze inne składowe elementy moralności (np. akt sumienia czy decyzji), tym w szakże różne od poprzednich, że zdeterminowane są w swej treści przez odpow iedme elementy podstaw owego fakni etycznego. Nic mogą one być w analizach etycznych pomijane, choć z drugiej strony muszą być traktowane we w łaściwych, naturą rzeczy wyznaczonych proporcjach.

2° Opis podstawowego faktu etycznego. Odpowiednio do przyjętego założenia /ło/ą się nań trzy odrębne opisy jego części składowych w postaci faktów pierwotnych. Każdy zaś z tych opisów ma do spełnienia następujące zadania. Zmierzać on musi: po pierwsze - do wyszczególnienia najbardziej charakterystycznych cech danego zjaw-iska moralnego, o ile się ono przejawia w naszej świadomości, po drugie - do ustalenia ich wzajemnego stosunku, po trzecie • do sformułowania odpowiedniego zagadnienia.

Charakteryzując ogólnie omów ione dwa pierwsze etapy przyjętej metody podkreślić należy, że ujmują one fakty etyczne w aspekcie ich świadomościowego przeżycia. Stanowią one przeto sw oistą „filozofię świadomości", mimo że nie implikują one jeszcze systemowo określonego punktu widzenia. Ich zwieńczeniom jest tylko sformułowanie problemu, nie zaś jego rozstrzygnięcie. Są to zatem etapy przedsystemowe i problcniotwórcze.

3° Uprawomocnienie twierdzeń (tez) etyczno-normatywnych. Realizacja tego ostatniego etapu metody zakłada również kilka zabiegów pośrednich Wskazane zostaną przynajmniej najważniejsze.

s.i pierwsze miejsce wysuwa się konieczność dokonania analizy li łozo-li i i lego zjawiska. Odmienność lego zabiegu w porównaniu z opisem i- l. mi im tym. że analiza wnika w dynamiczną rzeczyw istość ustalonego i iiin etycznego, usiłuje wykryć w jego obiektywnej rzeczywistości pod-

•    i., owe elementy składowe i zachodzące między nimi zależności. Jej zali .. /.ulaniem jest odkrycie wewnętrznej struktury tego zjawiska, aby za i m uzyskanych danych dokonać uściślenia odpowiednich pojęć i ter-

.....mu, c/yli sformułowanie języka ctyczno-filozoficznego właściwego da-

...... i zagadnieniu. Jest to konieczne do osiągnięcia jednoznaczności uży-

......li słów i uniknięcia częstego w filozofii, zwłaszcza współczesnej,

i u 'mu ./ .mia pojęć.

h.iiważniejsze wszakże, a zarazem najtrudniejsze zadanie na tym etapie i i. . .i u.i /budowaniu logicznie poprawnego uzasadnienia tezy uznanej za |Hi. Ml/iwą Wymaga to uprzedniego rozpatrzenia racji odnoszących się do i ,. • i. matu i ustalenia ich wartości dowodowej. Dziać się to może za pomo-, /ubiegów logicznych, odpowiednich do rangi i miejsca danego zdania

•    umkiurzc etyki. Obok odwołania się do dośw iadczenia, stosuje się takż.e

•    i • i u |r i isle rozumowe. Do najważniejszych zaliczyć należy: a) intuicję •• '• i. ki .ilną. polegającą na uchwyceniu i ukazaniu bezpośredniej oczywi-

•    . iiu u-rdzenia drogą analizy logicznej treści podmiotu i orzeczenia, b) m mi nuć l>ezpośrednie, dowodzące prawidłowości twierdzenia przez usta-

i .    • i.j/ku wynikania pomiędzy nim a innymi twierdzeniami bardziej pcw

u, mi i wreszcie c) dedukcję, cz>'li wnioskowanie pośrednie.

i/ii.k /yć wszakże w>pada, że poza stwierdzeniem możliwości uzasad-......./dań etycznych (wbrew kierunkom negującym tę możliwość) i wy-

• .......... formalnych rodzajów odnośnych zabiegów nic zostały sprecy-

•    uh ncsciowc założenia, na podstawie których dadzą się zbudować tego

■ - l / mmi uzasadnienia. Te wszak/e ustalenia zależne są od normatywnych roz-ii gniM określonych zagadnień filozoficzno-ctycznych. Dlatego zostaną ............ wtoku właściwych rozważań, przede wszystkim w ramach

•    i"¹ ',mi etycznej. Tu tylko wystarczy zaznaczyć, że dopiero odpowiednio

I mej tą drogą wizji fenomenu moralności będzie można uznać ją • bioktywnie bądź tylko subiektywnie uwarunkowany ład moralny.

•    • z tego. zgodnie z powszechnym wśród etyków tomistycznych prze-

i mi* ni. stwierdzić należy, że etyka na różnych odcinkach stosowanej i" • / siebie metody, a zwłaszcza przy konstruowaniu w łaściwej sobie apa-

•    i p<»ięciowcj i ostatecznych uzasadnień swoich podstawowych tez. nic

i* obejść bez odpowiednich pojęć i zasad rozumowych, zapożyczo-ii innych dyscyplin filozoficznych Należy więc wyszczególnić przy-