DSC36

n

ML^tkayjcie. Inłsjrvwp.-.L.nieobiektywny 'Odnosiło się ono tylko do świolo realnego, a czym len był dla większości ówczesnych Holendrów, zaświadcza najbardziej miarodajny architekt ich dusz i umysłów J_Jb-Cgl§i_-,,„_aws_lzyslko.co^i.wial c2yni^wszystkp^CfiJ^ko widzi jesl urojeniem, jest dymem,, jest mgłą, jest oparemiftlczym Jnpyrg." & inny filar kul* tury obyczajowej i umysłowej Holandią,JD^y^CoornherJ, pouczał swych czytelników, że patrzenie na rzeczy prowadzi jedynie do „wiedzy obrazkowej", która nabyta przez czyste postrzeganie jest tylko „nomalowonq(sicl),,^nierz9czywistq~i.rnorlwa^wjedzgy. ⁵⁸ Wiedza była każdemu Holendrowi potrzebna, gdyż umożliwiała zrozumienie najlepszej ze sztuk — sztuki dobrego i cnotliwego życia. Jej poświęcił swój talent i pióro Coornhert. ia „oDiewałJauwierszu zatytułowanym „Na pytanie, która ze sztuk fest najlepsza" J. Luyken;⁵⁹ jq„też„miaLji£L~my$IL_Jl.,.Hoog$trgeten~L.wiełu«jnnych_pQetów i emblematy-, ków.

Prawdziwą.-wiedzę — prawdziwy skarb, by użyć cytowanych wcześniej słów Luykeno, można było nabyć jedynie .przezN_WodkrywaBifi*łie»kontemplację_wjiQukL_e.ęi9gęi₄ ..Tylkp Duety, Święty otwiera oczy i uczv_prgwdy" — twierdził św. Augustyn. RgwtorzelMo za nim~pa= storzy i-księża niderlandzcy,.^intelektualiści,., literaci i- twórcy- emblemów, ci ostatni niekiedy w dziwnych skojarzeniach, np. z._wiatrakiem.⁶⁰ Przypomniano o tym <i malarzom, co dobrze ilustruje następujący apel. Vondela: „O. wy malarze,, tu jest duch i iwiotło, której należy nieustannie„słudiowcć. Najbogatszym w to, co można znaleźć i najmądrzejszym z tego, czym się rozporządza, jest jedynie sam Bóg". Subtelny esteta C. Huygens dodałby tu jeszcze zapev/ne, że „...najpiękniejsze jest to, co Bóg stworzył// ⁸¹    r-,^****^*^-

(Stwórca, najwyższy autorytet moralny .i sędzia, predysłynujący ludzi do zbawienia^lub | potępienia, nie mógł być obrazowany. Wolno było natomiast ukazywać Jego mądrość 1 I poprzez to, co stanowiło wyraz Jego woli, przez zdarzenia objawione ku pouczeniu grzesz-1 [ nej, niewiedzącej ludzkości, przez pokusy dnia codziennego czyhające na każdego czło-l l wieka. Wyrazami _J egg_Łwaliłbyły-mrrinnymi^dzjeło-pogańskich^myiligjfili^-pisepzy t ĄjJLi stotelesa. Homera.—Horacego, Weroiliusza. a-przede—wszystkim- Przemiany. Owidiusza., nazywanegowcześnie biblią^alaiiy,.jj^|gyi£jjnLłQŚni!s_tó^j^ielkifij^ztuki,Ja*

(Cała greckoj{zy.mskavmiloloaia^slużv.lQ—holenderskiej prozie,-poezji., teatrowi.^embjjgmfli, .W^ce^i_rmolarstyyu._r i^gkq_podstgwQwe źródło-jnoralnych, lekcji-ukgzujgcych jak.^według^słów G.^ILoIresse^łai^7?przyimować^cnole^.i^unikać_J.zła/.⁶² Joos von den Vondel. należący do grona najwybitniejszych ówczesnych tłumaczy dzieł -Wergiliusza,. Horacego .czy Owjdju?. sza, poświęcij kilka stron wstępu do Przemian, na żarliwe przekonywonie czytelniKóyr o moralnym znaczeniu _ antycznych. opowieści J..potrzebie ich gruntownej znajomości przy poszukiwoniu^cpoty.⁸³ W swoich interpreiacjoch Przemian C. van,..Mander kładł nacisk nie tyle na narrację akcji poszczególnych metamorfoz, co raczej vy.skgzywa]„na mgdroścj ołynącęK^ch zdarzeń I ich konstruktywną rolę w sztuce, polegpjgca na^inspifOWaoiu ludzi-, do ^.Cnotliwego, moralnego „Życia. Widłiał_yy^,iyich, ■nawęL pata Me- da . wyfłnneA-^bibł ujayohl⁶⁴ O powszechności i niekiedy paradoksalności takich skojarzeń, świadczy przy® padek pewnego chłopa, przytoczony przez samego van Mandera na dowód „nieokrzesania rozumu^^chłjop-ten widząc obraz przedstawiający Donae i Amora uznał go za

wtzęronek MarfrWrchanioła Gabriela I    .________

/]|9fefleza^l^stQW^.Bi(?rn-Stanowiła .Jw^Halandii^ czeste ,zoięc|e^Qje iylko protestqpckich«„ teglogówL,i-kaznodziejL_Zajmowali się nią emblematycy i poeci z*nifiocęnipnym.J...Cgłsem> .no czele, tokże-Piektórzy malbrze, czemu przejmujące..świadectwo..dąję^twóręzość Rem-brandta. Interpretowanie Biblii miało inny charakter u protestantów niż u katolików. Kalwin i Luter uznawali^tylko^..dosłowne rozumienie-opisanych tam, wydarzeń—Spowodo-v wpło to nowe rozumienie Starego testamentu ,JakQ«zbiofU-morolizuiacvch ilustracji skutków wiary i niewiary w Boga. W Nowym Testamencie patomiasl dostrzegano materiał 20

h

P

f!

n

G

rc

rc

|

c*

i

M•

Ol

1

w

ri*

i*

śv