PICT6364

„cudzej własności" odnosi się nic tylko do niezamieszczania jakiejkolwiek wzmianki o źródłach tych informacji i ich autorze, ale także do bezzasadnego niekiedy przyznawania się do współaulorstwa przy ich powstawaniu Często mamy także do czynienia z próbami dopisywania się do tekstów wynikających / badań prowadzonych przez inne osoby, przy znikomym bądź żadnym udziale własnym. Skrajnym tego przykładem są popełnianie przez niektórych pracowników nauki tzw plagiaty prac naukowych.

2. Pracownik nauki przestrzegający elementarne zasady etyczne jest zobowiązany do rzetelnego przedstawienia wyników własnych badań. Wszelkie próby przemilczania i utajniania prawdy bądź ukrywania niektórych wyników z badań, które są niezgodne z własnymi teoriami czy hipotezami, jest Sprzeczne z zasadami etyki zawodowej pracownika nauki. Nie powinien on ukrywać niewygodnych wyników nawet wówczas, gdy podważają one jego własne hipotezy robocze. Także przeinaczanie bądź fałszowanie informacji czy danych liczbowych, z myślą o wprowadzeniu w błąd inne osoby, pozostaje w tiiczgodzic z pełnioną przez badacza rolą zawodową i jest nadużywaniem zaufania pracowników nauki.

3.    W sprzeczności / obowiązującymi zasadami etycznymi należy uznać nadmierne uogólnianie wyników badań i wyciąganie zbyt daleko idących wniosków z badań opartych na próbach mało reprezentacyjnych a nawet nicrcprczcntacyjnych Badacz, który nic dobiera próby badawczej w sposób poprawny metodologicznie i uogólnia wyniki z nicrcprezcntacyjncj próby na całą populację, nic jest w stanic dostarczyć ani wiarygodnych, ani wyczerpujących odpowiedzi na postawione pytania badawcze i dowieść prawidłowości sformułowanej przez siebie hipotezy.

4.    Etycznie ważnym aspektem badań naukowych jest także uporczywe trzymanie się sformułowanej hipotezy roboczej z nastawieniem na jej potwierdzenie „za wszelką cenę". Dzieje się tak szczególnie wówczas- gdy badacz pragnąc potwierdzić sformułowaną hipotezę roboczą, nie dba jednocześnie ojej zweryfikowanie. Badania takie, nastawione są wówczas na poszukiwanie uzasadnienia do głoszonych przez siebie poglądów, poprzez dostosowanie faktów empirycznych do hipotezy. Trafnie ujął ten problem W.l.B. Beveridge pisząc: „Moim zadaniem jest nauczyć moje życzenia dostosowywać się do faktów. a nic żądać od faktów, by dostrajały się do życzeń" 11963. S.75J.

5.    Naruszeniem zasad etycznych jest także utajnianie wyników badań lub przemilczanie naukowych argumentów mogących wpływać na praktykę edukacyjną, w tym na doskonalenie procesu nauczania i wychowania oraz na podnoszenie jego efektywności. Związek badacza z praktyką sprzyja trafności i rzetelności podejmowanych badań, i przybliża je do problemów przed jakimi stoją szkoły, placówki oświatowe oraz nauczyciele.

Wskazując na etyczne problemy badań pedagogicznych oraz na zasady

którymi powinna kierować się osoba podejmująca badania pedagogiczne, na-

44

&

leży jednocześnie podkreślić, że sama wiedza o nich choć ważna. jc*l niewystarczająca. jeżeli nie jest wykorzystana i stosow ana w prowadzonych w praktyce badaniach naukowych. Wiedza ta ma szczególnie duży wpływ na wartość zebranych w tym zakresie materiałów i informacji.

5. Metodologia i jej rola w badaniach

Metodologia jest nauką, która łączy naukowców w badaniach. To nauka o czynnościach i metodach postępowania stosowanych w jakiejś nauce bądź w naukach. Dotyczy to zarówno ogółu czynności zw iązanych z opisem badanej rzeczywistości, zasadami postępowania badawczego, doborem metod badawczych. jak i będących wynikiem tych badań różnych wytworów, tj. pojęć, twierdzeń, teorii, czyli wiedzy naukowej. Przedmiot badań metodologii jest szeroki, gdyż obejmuje zarówno zagadnienia teoretyczne, jak i wskazania praktyczne dotyczące reguł i zasad postępowania badawczego, zmierzającego do uzyskania odpowiedzi na sformułowane pytania badawcze. Głównym narzędziem podejścia naukowego jest logika postępowania, zapew niająca podjętym działaniom największą skuteczność oraz pozwalająca na wyprowadzenie właściwych wniosków z zaobserwowanych faktów. W. Okoń jest zdania, że metodologia jest nauką zajmującą się sposobami przygotowania i prowadzenia badań naukowych, opracowywania ich wyników, budową systemów naukowych oraz utrwalaniem w mowie i piśmie osiągnięć naukowych [1996, s. 170]. Często pr/cz metodologię rozumie się dyscyplinę zajmującą się zasadami budowy systemów wiedzy naukowej.

Ogół owych zasad i sposobów postępowania może być rozpatrywany jako zespól czynności faktycznie wykonywanych przez badaczy w związku z prowadzonymi badaniami naukowymi, bądź jako zespół czynności postulow anych lub zalecanych w prowadzonych badaniach. Z tego punktu widzenia można mówić o metodologii opisowej i normatywnej.

5.7. Metodologia opisowa i normatpiuna

Metodologia opisowa, zajmuje się opisem toku postępowania badawczego obejmującego ogół czynności badawczych stosowanych dotychczas w badaniach naukowych, np. w pedagogice, socjologii, psychologii czy w innych naukach. Czynności te sprowadzić można do opisu poszczególnych etapów postępowania badawczego tworzących pewną całość, w tym związanych z formułowaniem problemów i pytań badawczych, doborem zmiennych i próby badawczej jak i sposobami zbierania, opracowywania i analizowania zebranych danych. Niektóre z owych czynności badawczych występują w większości prowadzonych

45