0005801

106

prędko dopędzi, lecz i prędko ustąpi; pieszy leniwo wygra ale dłużój dotrzyma według owego przysłowia „jakby go ćwiekiem przybił."

Hajducy mieli samopały, a za pasem siekierki, dla lekkości w pochodzie, za obuwie, trzewika zawsze używali wedle przypowieści dawnej:

,,Co komu właśnie służy, niech tego używa.

Ussarzowi na koniu ciżma

Hajdukowi trzewik." (1)

Kiedy jeszcze nie umiano w zupełności użytkować z broni palnej, Hajducy używani do zasadzek byli, zkąd naprowadzonego razili nieprzyjaciela, dla tego przysłowiem było że:

,,W boju Hussarz kopiją na czele,

Hajduk ruśnicą z zasadzki wiele dokazuj.¹},"

Stefan Batory w wyprawie pod Gdańsk 15T6, używał Hajduków którzy się w pracach oblężniczych odznaczyli, wycieczki odpierali zasłaniając królewskie reduty (2).

Hajducy, czyli Właściwiej jak dawniej mówiono Ajdu-cy, wkrótce się dali we znaki do tego stopnia, że Ilaj- ^{2 3} duk a łotr były to synonimy XVI wieku. Dali oni powód do wielu przysłów o sobie:

„Hajduckie sumienie.**

*    *

*

„Cera jak u dworaka, cnota jak u Hajduka.**

*    *

* - '

„Broda proroka , cnota Hajduka.**

Malują one jak sądzono w owe czasy, o tśj czeredzie łotrów zbrojnych zepsutych obyczajów, pod sztandary zgromadzonych.

W czasie bezkrólewia po Henryku Walezym, Kasztelan Biecki na zjeździe uskarżał się na rozpustę i gwałty Hajduków.

i

„Bez względu na Boga i ludzi, nic przed łupieztwem i zabójstwem tych łotrów świętem nie było, że wstyd iż hałastra ta, uciska ‘zdanie dobrych obywateli.**

Wtedy to albowiem Panowie i Możnowładzey zebrawszy ich pod własne herbowne sztandary, dzielili się na stronnictwa i przeciwników, nie tylko wymową, ale i siłą zwyciężali. Hajduk żołnierz płatny był użyteczny w tym celu, na każdy rozkaz gotowy uderzyć i zamordować drugiego bez zapytania.

S. Starowolski (1) przytacza ich piosnki niezbożne, ¹

1

Prawy rycerz 1648 r.

2

   J. Zabczyc, Forma abo wizerunek postępków stanów wszelakich 1633 r.

3

   Kopija rękopismu biblioteki Załuskich.