47988 R III s 14

1)8 40 PRAC BADAWCZYCH, KTÓRE ZMIENIŁY OBLICZE PSYCHOLOGII

METODA

W omawianej publikacji w uporządkowany i zrozumiały sposób przedstawiono metodę zastosowaną podczas przeprowadzania eksperymentu. Poszczególne etapy metodologiczne - choć w pewnym uproszczeniu - zostały streszczone poniżej.

Badani

Badacze uzyskali pomoc dyrektora Przedszkola przy Stanford University i pracującego w nim metodyka w znalezieniu badanych. W eksperymencie wzięło udział trzydzieści sześć dziewczynek i trzydziestu sześciu chłopców w wieku od trzech do prawie sześciu lat. Średnia wieku dzieci wynosiła cztery lata i cztery miesiące.

Warunki, w których przeprowadzano eksperyment

Dwadzieścioro czworo dzieci przydzielono do grupy kontrolnej, czyli nie miały one kontaktu z żadnym modelem. Pozostałych 48 małych uczestników badania podzielono najpierw na dwie grupy: członkowie jednej z nich mieli się stykać z modelami agresywnymi, a drugiej - z nieagresywnymi. Następnie grupy te podzielono ponownie według płci. Na koniec grupy podzielono tak, że połowa każdej grupy miała kontakt z modelem tej samej płci, a druga połowa - z modelem odmiennej płci. W ten sposób powstało osiem grup eksperymentalnych i jedna grupa kontrolna. Być może zadajesz sobie pytanie, co w sytuacji gdy dzieci wchodzące w skład niektórych grup były już na wstępie bardziej agresywne niż inni uczestnicy badania. Bandura, przewidując ten ewentualny problem, uzyskał ocenę poziomu agresji każdego badanego dziecka. Dzieci były oceniane zarówno przez prowadzącego eksperyment, jak i przez nauczyciela (obie te osoby dobrzeje znały) pod względem poziomu agresji fizycznej, agresji słownej i agresji w stosunku do przedmiotów. Oceny te pozwoliły badaczom tak dobrać grupy, aby uśrednić poziom agresji.

Procedura

Każde dziecko przechodziło indywidualnie przez różne procedury eksperymentu. Najpierw prowadzący eksperyment prowadził dziecko do pokoju zabaw. Po drodze natykali się na dorosłego modela, którego prowadzący zapraszał do udziału w zabawie. Dziecko sadzano w rogu pokoju przy stole, na którym znajdowały się bardzo interesujące przedmioty. Były tam pieczątki z ziemniaków (był to rok 1961, więc tym z Was, którzy dorastali w czasach high-tech, należy się wyjaśnienie: pieczątka z ziemniaka, to ziemniak przekrojony na pół i wycięty jak prawdziwa pieczątka w taki sposób, że po zamoczeniu go w tuszu z poduszeczki można nim odbijać kształty geometryczne) oraz kolorowe nalepki ze zwierzętami i kwiatami, które

można było naklejać na plakat. Następnie dorosły model był prowadzony do stołu w innym kącie pomieszczenia, gdzie znajdowały się zestaw do budowania, drewniany młotek i nadmuchiwana półtorametrowa lalka Bobo. Prowadzący eksperyment wyjaśniał, że model może się bawić tymi zabawkami i opuszczał pokój.

Zarówno agresywni, jak i nieagresywni modele rozpoczynali od składania zestawu do budowania. Jednak agresywny model po minucie gwałtownie atakował lalkę Bobo. Dla wszystkich badanych mających kontakt z modelem agresywnym kolejność aktów agresji była identyczna:

Model kładł lalkę Bobo na boku, siadał na niej i wielokrotnie uderzał ją pięścią w nos. Następnie podnosił lalkę Bobo, chwytał drewniany młotek i walił nim lalkę po głowie. Następnie gwałtownie wyrzucał lalkę w powietrze i kopał ją, poruszając się po całym pokoju. Te agresywne zachowania były trzykrotnie powtórzone w tej samej kolejności i urozmaicane agresywnymi reakcjami słownymi, takimi jak: „walnąć go w nos [...], powalić go [...], wyrzucić go w powietrze [...], kopnąć go [...], bach [...]” i dwoma komentarzami nie wyrażającymi agresji wprost: „wraca, żeby jeszcze zarobić” i „tak, to jest twardziel” (s. 576).

Trwało to w sumie około 10 minut, po czym prowadzący eksperyment wracał do pokoju, żegnał modela i zabiera! dziecko do innego pokoju gier.

Modele nieagresywni po prostu spokojnie się bawili zestawem do budowania przez cale 10 minut, zupełnie ignorując lalkę Bobo. Bandura i jego współpracownicy dołożyli starań, aby wszystkie czynniki eksperymentu były identyczne dla wszystkich badanych z wyjątkiem czynników, które były przedmiotem analizy: model agresywny versus nieagresywny i płeć modela.

Wzbudzenie złości lub frustracji

Wszystkie badane dzieci po 10-minutowej zabawie zabierano do innego pomieszczenia, w którym znajdowały się bardzo atrakcyjne zabawki, takie jak wóz strażacki, samolot odrzutowy, zestaw dla lalek zawierający garderobę, powóz itd. Badacze byli zdania, że aby było możliwe sprawdzenie agresywnych reakcji małych badanych, dzieci te powinny być nieco rozzłoszczone lub sfrustrowane, co zwiększy prawdopodobieństwo wystąpienia u nich takich zachowań. W tym celu dzieciom pozwalano przez chwilę bawić się atrakcyjnymi zabawkami, ale wkrótce mówiono im, że te zabawki są zarezerwowane dla innych dzieci. Jednak powiedziano im również, że mogą się bawić innymi zabawkami w sąsiednim pokoju.

Test naśladowania agresji

Ostatnie pomieszczenie, w którym prowadzono eksperyment, było pełne agresywnych i nieagresywnych zabawek. Do zabawek agresywnych należały: lalka Bobo (naturalnie!), drewniany młotek, dwa pistolety na rzutki i worek treningowy