48973 P1260067

182

Jeśli chodzi o stronę techniczną, dotyczącą wykonania wozu, to rysunki są na tyle wyraśne, że porównując je z innymi tego rodzaju przedstawieniami można stwierdzić brak zasadniczych różnic w stosunku do używanych w tym okresie wozów ta środkowej 1 północnej Buropy. Najczęściej zaznaczano tylko podwozia o wyraźnym, rozwidlonym przy tylnej osi łączniku, a u wozu wyobrażonego na poplelnloy z Grabowa Bobowskiego rozwidlony jest również dyszel w miejsou połączenia z przednią osi. W kilku przypadkach przedstawiono nadwozia w formie prostokątów bogato ornamentowanych motywami geometrycznymi. Bliską analogię pod tym względem stanowi obraz wozu z poplelnloy z Sopron /Odenburg/, a znalezisko z Dejbjerg^⁰ potwierdza fakt zdobienia wozów obrtędomyoh. Tylko przy jednym wozie wldoozne są koła szpryohowe /Darżłubie/, ale wiemy, że znane one były już w Europie środkowej 1 północnej od końca epoki brązui nie były również oboe ludności kultury łużyckiej, o czym świadczy znalezienie glinimnago-kółka o czterech szprychach w Biskupinie^. Przez dłuższy czas koła tarczowe używane były obok szprychowyoh, występowały nawet jednocześnie przy jednym wozie^². Trudno stwierdzić, kto zajmował się wykonywaniem tego rodzaju pojezdćw, czy byli to wyodrębnieni wytwórcy, 0 pewnej specjallzaoji w innej dziedzinie rzemiosła, a mianowiois w garncarstwie, śwladozą liczne znaleziska jednakowyoh, lub bardzo podobnych popielnic odkrywanych w oddzielnyoh grobach, a nawet na różnych cmentarzyskach^.

Innym zagadnieniem dotyczącym społeozno-ekonomioznego rozwoju ludności kultury pomorskiej są kontskty handlowa, łączące ją z obszarem Buropy południowej. Potwierdzane są częściowo przez źródła bezpośrednie. Jak przedmioty otrzymywane drogą wymieny /paoiorki szklane, muszla ksuri/, lub naśladowane przez miejscową ludność /fibule, wisiorki binoklowate/. Inne źródła, Jak gliniane popielnico domkowe i twarzowe służące do układanie w nich kości spalonyoh osobników, świadczą o wpływach idei religijnych pochodząoyoh ze

iAiL

środowiska etruskiego-^ • Na uwagę zasługują również popielnicę wyłącznie twarzowe z rysunkami czworokątów, umieszczanych w przedniej partii brzuśca- Vf. La Bauma interpretuje je jako urny z przedstawieniami otworów drzwiowych'*'*. Najbliższą analogię stanowią tu spotykane w Niemczech środkowych?® popielnice z drzwiczkami zamykanymi za pomocą sztabele, zatykanych z zewnątrz. Powiązanie popielnicy twarzowej z elementem przypominającym pomieszczenie /dom, lub śpichlerz/ wykazuje pewne cechy podobieństwa z kamiennymi posągami z wewnętrzną wnęką na prochy. Posągi te spotykane są na obszarze Etrurii i wywodzą się od ksnop, czyli naczyń przypominających ludzką postać"*^. Niektóro przejawy omawianych Kontaktów znamy jedynie z przedstawień obrazowych, a dotyczą one zarówno oddziaływań samych zwyczajów /obrzędy pogrzebowe i ich rodzaj/, jak i zapożyczeń wzorów konkretuych przedmiotów /czterokołowe i dwukołowe pojazdy/.

Występowanie pewnych zjawisk musiało odbywać się za pośrednictwem ludności kultury łużyckiej, u której rysunki figuralne na popielnicach, podobnie jak wózki kultowe^⁸ znane były jut wcześniej — te ostatnie potwierdzane są od młodszego okresu epoki brązu częstymi znaleziskami samych kółek.

Przedstawienia obrazowe są również przejswem stopnia rozwoju kultury duchowej 1 wchodzących w jej zakres wierzeń, oraz powiązanych z nimi rozbudowanych obrzędów pogrzebowych. Pozostają one w pewnym związku z ogólnymi tendencjami wierzeniowymi, panującymi w Europie w okresie halsztackim. Świadczy o tym szeroko rozpowszeeh-r niony na rozległych obszarach zwyczaj przewożenia zmarłego w zaświaty na wozie ciągniętym przez konie, w orszaku towarzyszących jeźdźców i pieszych?^. Nie jest też obojętne, że wszędzie mamy do czynienia z występującymi razem wyobrażeniami kół, wozów 1 koni, których początek wyprowadzany jest z symboliki solarno-funeralnej kręgu śródziemnomorskiego⁶⁰. Stąd też zapewne wywodzą się często □potykane w kulturze łużyckiej brązowe i glinianą kółKa, stanowiące