49035 IMG!61 (5)

a /jra/cm przewidywalność rozwoju społecznego człowieka zdctermino wucgo przez mechanizmy stratyfikacyjnc i jasne granice funkcjonowano w obrębie ról społecznych Źródłem tegoż bezpieczeństwa jest jasność oczekiwań wobec jednostki wraz z ustalonym systemem sankcji, których doświadcza ona w razie przekroczenia wytyczonych jej granic.

Kultura kofiguratywna natomiast przyczynia się do tworzenia osobowości wewpątrzsferownej, czyli opartej na zintcmalizowanych i akceptowanych przez jednostkę regułach współżycia społecznego. Reguły te są stopniowane w zależności od wieku, pochodzenia i potencjalnych możliwości każdego członka społeczeństwa Pod wpływem zmieniających się warunków życia i postępu cywilizacyjnego zmieniają się one i ewoluują wraz z ludźmi, ich potrzebami i oczekiwaniami Oferta ról społecznych jest mącznic szersza, możliwe są modyfikacje w ich pełnieniu, twórczy stosunek do rzeczywistości Regułą socjnłizacyjną staje się internalizacja, a następnie ekstcmalizacp wartości umożliwiająca przekaz międzypokoleniowy. Osobowość wcwnątmłe-rowna wyposażona jest w mechanizmy regulacyjne zapewniające możliwość poszukiwania i odnajdywania swego miejsca w świcctc, decydowania o nim według kryteriów indywidualnej użyteczności, o przyjmowaniu jednych, a odrzucaniu innych wzorów życia społecznego. Pokolenie starszych członków społeczeństwa akceptuje wiedzę i kompetencje młodszych, lepiej wykształconych dzieci. To, co minione, co składa się na dorobek pokoleń tworzy tradycję, ale i stopniowo ustępuje miejsca perspektywie teraźniejszej, dniu dzisiejszemu. Wymiana dóbr, usług i informacji stanowi podstawę funkcjonowania społeczeństwa. Młodzi ludzie stają się zarówno dłużnikami, jak i twórcami kultury.

Z kolei kultura prefiguratywna sprzyja zewnątmterownośd jako cesze osobowości jednostki. Szybkie tempo przemian, dezaktualizacja wzorów działania społecznego, masowy charakter informacji powodują, że nie jest łatwo odnaleźć się w otaczającym święcie. Konieczna jest elastyczność, zdolność szybkiej adaptacji, rezygnowania z tego. co było ważne na rzecz lego, co w perspektywie przyszłości może okazać się ważniejsze. Trudno w tych warunkach mówić o pozytywnie kształtującym wpływie kultury na osobowość. Znika opisane wcześniej bezpieczeństwo i zaplecze w postaci wzorców tycia, do jakich można się odwołać. Każdy członek społeczeństwa działa niejako na własną rękę, przyczyniając się do uruchomienia mechanizmów dczintcgracyjnych, a naruszenia wspólnotowych, które do tej pory chroniły integralność osoby. Młodzi przyjmują też. na siebie cały ciężar wiedzy i kom-

pctcncji społecznych, które to czynniki nic mogą )**aak zastąpić śośmńoś czemu W wyniku tego przesunięcia odwróceniu ulega kierunek przekazu międzypokoleniowego młodzi kształtują wyobrażenie o święcie starszych członków społeczeństwa, zarazem Mając się raczej twórcami ml dłu/mka-tli kultury. Wiara we wszechmoc postępu i wyjątkowość ery konpMćą w której żyjemy, prowadzi częstokroć do przedwczesnego, jak można sądzić, zanegowania przeszłości i tradycji jako źródła odwołań. To, co jeszcze me w pełni zinternalizowanc. domaga się ckstcmalizacji, co tłumaczy tymczasowość i lokałnoić doświadczenia społecznego.

Dełramam żująca siła konsumpcji i powszechnej manipulacji znaczeniami i wartościami (reklama) prowadzi do zagubienia i utraty sensu działania « kategoriach dotąd rozumianej użyteczności jednostki. Pojawia się postulat natychmiastowości. kategoria ..instant", kreująca sztuczne potrzeby i niedosyt niezależny od mnogości bodźców i oferowanych dóbr*'. Analizy pedagogicznych aspektów tego typu przemian wskazują na konieczność chroniona młodych łudzi przed oddziaływaniem kultury będącej źródłem negatywnych doświadczeń, patologicznych wzorców zachowań i przywrócenia umiejętności dokonywania wyboru i stosowania mechanizmów obronnych w sytuacjach zagrożenia 7. drugiej strony wiadomo, że tempa przemian społecznych i gospodarczych zahamować mc można. Pozostaje zatem kształtowanie refleksji, sztuki zatrzymywania się w sposób świadomy w takich sytuacjach, które wymykają się jednoznacznej ocenie, a przez to mogą być zarówno źródłem cennych doświadczeń, jak i weryfikacją już zdobytej przez młodsze pokolenie wiedzy o święcie.

Różnorodność wpływu kultury w kolejnych stadiach jej rozwoju, nasię-pojących po sobie, na osobowość, nie wyczerpuje tego problemu. Oóęłuą kwestią pozoruje funkcjonowanie jednostki w warunkach międzykulturo-wości. która oddziałuje poprzez zróżnicowanie etniczne otoczenia społecznego. kreowanie sytuacji gdzie odmienność postrzegana jest pozytywnie lub negatywnie w zależności od tego. jaki jest stosunek do osoby będącej tych odmienności reprezentantem

Bywa też odwrotnie: to cechy reprezentatywne i zachowania osoby pochodzącej z odmiennego kręgu kulturowego kreują stosunek otoczenia społecznego do niej. dzieje s.ę tak jednak rzadko

inyfarw /-»*» irtJo joc/ofcurji (tUairti. Iw I Z K«K«iki.

B &l,_wc«*l (ml).    »• ». PWN.    20M.