49315 Rozdział 9 Udział pielęgniarki w usprawnianiu pacjenta6

•    zabezpieczenie końca cewnika w sposób jałowy w przypadku odłączenia go od zbiornika na pewien czas,

•    dokładne obmywanie ujścia cewki moczowej i cewnika tkwiącego w ujściu w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia (patrz podrozdz. 5.5.4),

•    systematyczne opróżnianie i wymiana zbiornika na mocz,

•    pielęgnowanie pacjenta z nietrzymaniem moczu, u którego założono cewnik zewnętrzny na stałe.

9.3.4

Usprawnianie układu kostno-stawowo-mięśniowego

Ruch jako środek leczniczy oddziałuje na wszystkie narządy organizmu. Upośledzenie lub ograniczenie sprawności fizycznej jest głównym wskazaniem do zastosowania ruchu jako działania usprawniającego. Odpowiednio stosowane ćwiczenia mają zasadniczy wpływ na zakres ruchów w stawach. Stosowane profilaktycznie utrzymują pełny zakres ruchów w stawach, a w przypadku ograniczenia ruchu mogą wpływać na jego zwiększenie. Ćwiczenia wpływają kształtująco na mięśnie zdrowe, zwiększając ich siłę i masę. W przypadkach porażeń lub niedowładów odpowiednio prowadzone ćwiczenia mogą przywrócić czynność mięśni. Ruch i ćwiczenia utrzymują prawidłową długość i elastyczność mięśni. Powodują lepsze krążenie krwi i chlonki, lepszy metabolizm mięśnia. Od ćwiczeń, ruchu i obciążenia w dużej mierze zależy uwapnienie kości. Bezruch doprowadza do odwapnienia układu kostnego, zaburzeń w jego ukrwieniu i do bolesności.

Umożliwienie odzyskania swobody poruszania się, wspieranie dobrego samopoczucia, samodzielności, pobudzenie przemiany materii, funkqonowania narządów i układów, zapobieganie powikłaniom wynikającym z długotrwałego leżenia to główne cele usprawniania układu narządów ruchu.

Rodzaj podjętych działań zależy od:

•    stanu zdrowia i sił pacjenta,

•    aktywności pacjenta,

•    rodzaju choroby,

•    zastosowanej metody leczenia.

Usprawnianie obejmie:

•    uruchamianie chorego w łóżku,

•    wstawanie,

•    kinezyterapię.

Uruchamianie chorego w łóżku

Zakres ćwiczeń powinien być skonsultowany z lekarzem i(lub) fizjoterapeutą. Przygotowanie pacjenta polega na:

•    poinformowaniu pacjenta o zamierzonym postępowaniu,

•    zachęcaniu do wykonywania określonych zadań (motywowanie),

•    omówieniu i pokazaniu ruchów, które pacjent będzie wykonywał,

•    zabezpieczeniu wkłuć, drenów, cewników.

R1fi

•    podaniu Icków przeciwbólowych (na zlecenie lekarza),

•    przygotowaniu miejsca do ćwiczeń.

Optymalny czas trwania ćwiczeń wynosi 10-30 min. Ćwiczenia powinny być wykonywane 3-4 razy w ciągu dnia.

Formy uruchamiania chorego w łóżku:

1.    Uruchamianie bierne — uruchamianie chorego całkowicie przejmuje pielęgniarka. Ćwiczenia bierne wykonywane przez pielęgniarkę, to:

-    skręty i zgięcia głowy we wszystkich kierunkach,

-    ruch odwodzenia i przywodzenia oraz rotacyjne w stawach ramiennych,

-    zginanie i prostowanie oraz ruchy rotacyjne w nadgarstkach,

-    zginanie i prostowanie palców rąk,

-    zginanie i prostowanie kończyn dolnych w stawach biodrowych i kolanowych,

-    odwodzenie i przywodzenie kończyn dolnych,

-    zginanie i prostowanie stóp,

-    skręty w stawie skokowym,

-    zginanie i prostowanie palców stóp,

-    odwracanie na boki.

2.    Uruchamianie z udziałem chorego: chory uczestniczy fizycznie w uruchamianiu w zależności od stanu zdrowia i zgodnie z zaleceniem lekarza. W ćwiczeniach pomaga choremu pielęgniarka. Do ćwiczeń opisanych wyżej należy dodać ruch podnoszenia i opuszczania barków.

3.    Uruchamianie czynne: chory porusza się samodzielnie pod kierunkiem pielęgniarki.

4.    Uruchamianie i pokonywanie oporu: chory porusza się, pokonując stawiany mu opór. Ćwiczenie to służy do wzmocnienia mięśni.

Wstawanie

Wstawanie może występować w formie:

1.    Wstawania biernego — wszystkie czynności związane z pionizacją chorego przejmują pielęgniarki.

2.    Wstawania z asystą — chory uczestniczy we wstawaniu, a pielęgniarka udziela pomocy w zależności od stanu i sil pacjenta.

3.    Wstawania aktywnego — chory wykonuje samodzielnie wszystkie czynności związane ze wstawaniem.

Kinezyterapia — leczenie ruchem

Celem jest zwiększenie wydolności i sprawności organizmu. Podstawą są ćwiczenia o charakterze leczniczym. Może je wykonywać kinezyterapeuta, a niektóre z nich również pielęgniarka.

W zależności od liczby zaangażowanych mięśni wyróżnia się ćwiczenia miejscowe usprawniające pewne grupy mięśni oraz ćwiczenia ogólnie usprawniające, których celem jest poprawienie ogólnej sprawności fizycznej, osiągnięcie ogólnego rozluźnienia pacjenta, stymulacja pracy poszczególnych narządów i układów. Ćwi-

617