49599 IMG56 (4)

Hayden White

Przedmowa do wydania polskiego

Niemal wszystkie opublikowane w tym tomie artykuły ukazały się na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat. Większość z nich zawiera rozwinięcia, dookreślenia lub modyfikacje tez, które przedstawiłem w książce Metahistoiy. The Historical Imagination in Nineteenth Century Europę (1973). Pracę nad nią rozpocząłem z myślą o napisaniu tradycyjnej historii dziewiętnastowiecznego pisarstwa historycznego. Pomy-ślałeni jedhak, że można by wykorzystać nową perspektywę, którą oferowała tocząca się wówczas dyskusja nad pojęciami pisma i pisania, tekstualności i dyskursu. Postanowiłem zatem potraktować tekst historyczny jako rodzaj pisarstwa i zastosować strukturalną analizę sposobów, jakimi posługują się historycy i dzięki samym tylko narzędziom dyskursyw-nym nadają sens przeszłym wydarzeniom.

W zamieszczonej wMetahistory przedmowie, wprowadzę! niu i podsumowaniu próbowałem rozwinąć model pisarstwa historycznego, rozumianego jako wielopoziomowy dyskurs*, który łączy elementy lingwistyczne, estetyczne i naukowe. Model ten miał umożliwić sporządzenie listy składników tekstu historycznego oraz zaoferować teorię sposobów pozwalających historykowi na różnorakie łączenie owych elementów tak, aby wydarzeniom z przeszłości nadać różnorodne znaczenia. Uważałem, że model ten może mi pomóc wyjaśnić fakt, iż złożone zjawiska historyczne - takie jak rewolucje, religijne ruchy reformatorskie, transformacje kulturowe na wielką skalę itd. - mogą być obciążone sprzecznymi interpretacjami, których prawomocność nie może zostać rozstrzygnięta przez odwołanie się do samych „faktów”.

Najbardziej wyrazistą cechą Metahistory - sądząc po krytycznym odzewie, jaki wywołała - było specyficzne potraktowanie języka. Postawiłem tezę, iż w tych dziedzinach humanistyki, które nie cieszą się przywilejem posiadania uzgodnionego metajęzyka, interpretacja dotyczy zarówno języka użytego do opisu przedmiotu badań, jak i metodologii czy też technik analitycznych wykorzystywanych do ich wyjaśniania. Twierdziłem, że przez różne sposoby wyznaczania zjawisk jako potencjalnych obiektów analizy historycy faktycznie konstytuują je jako całości tekstowe, przekształcając tym samym przedmioty badań w podmioty dyskursu. Znaczy to, że zarówno sposób przedstawiania, jak i specyficzny sposób wyjaśniania użyty do interpretacji zjawiska historycznego implikowane są przez lingwistyczny modus, który początkowo wykorzystany został do jego opisu.

Nie będę szczegółowo omawiał tych tez, gdyż zostały one przedstawione i rozwinięte w zamieszczonych poniżej artykułach oraz we wprowadzeniu przygotowanym przed Redaktorkę tej książki. Wystarczy zaznaczyć, że uważa się, iż moje pisarstwo przyczyniło się do tzw. „lingwistycznego zwrotu” w teorii historii i że moje stanowisko określane było w różny sposób, m.in. jako „nihilizm”, „determinizm lingwistyczny”, „retory-cyzm” czy „relatywizm”. Poza wszelkimi wątpliwościami pozostaje fakt, że przyjąłem retoryczne (specyficznie Vikiańskie) podejście do badania pisarstwa historycznego, jednakże nigdy nie twierdziłem, że przeszłość sama w sobie nie istnieje, ze wydarzenia historyczne nigdy nie miały miejsca, że w przeszłości wszystko jest „wynalezione”, że nie ma prawdy o przeszłości czy że nie istnieją różnice między historią a fikcją.