49748 IMGE49 (3)

48 Prom emy konserwacji i umi) zabytków architektury

WNIOSKI I WYTYCZNE KONSERWATORSKI

	I. OGÓLNA KONCEPCJA KONSERWATORSKA
5 u-5 2 w >$ U U QO o O H 2	II.WYTYCZNE DO UKŁADU FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEGO A.    Elementy układu do bezwzględnego zachowania (ew. ocłrworzema)|w B.    Elementy układu, w których dopuszcza się pewną (minimalną) ■ ingerencję, C.    Elementy układu, które można przebudować częściowo bądź J w całości.
•N N Q	III.WYTYCZNE DO POZOSTAŁYCH ELEMENTÓW ZABYTKU*
W 3 O H 3 O	(np. otoczenie, wystrój, plastyka budowli, detale, materiały, kolorystyka, itpjfl
< 5 - N ^	A. Do bezwzględnego zachowania i wyeksponowania,
<	B. Do uzupełnienia lub odtworzenia.

Tabl. 2. Wnioski i wytyczne konserwatorskie

Następnym punktem wniosków konserwatorskich — podkreślamy to raz jeszcze, po sfog*. imitowaniu generalnej koncepcji — jest analiza układu funkcjonalno-przestrzennego, zał^Kfl ku. Określamy jego cechy charakterystyczne i, znów na podstawie wartościowania, ust.ilamgB które elementy tego układu wymagają bezwzględnego zachowania i wyeksponowania,Sg raT wet ewentualnego odtworzenia. Jednocześnie muszą zostać wytypowane elementy Ukl o mniejszej wartości lub tej wartości pozbawione, w których w czasie projektowania K¹ można pozwolić sobie na drobną ingerencję lub nawet na całkowitą przebudowę, wpr dzając nowe konieczne elementy funkcjonalne. Analiza układu przestrzennego oraz wytr dla niego muszą zawsze uwzględniać koncepcję generalną. W innym wypadku może nasC taka sytuacja, że np. w architekturze zewnętrznej powracamy do jakiegoś okresu, rekort ująć fasadę z danego czasu, a jednocześnie przebudowujemy zachowany układ z tego sam okresu niszcząc jego elementy. Proponowana na etapie wniosków nowa funkcja musi być * porządkowana układowi przestrzennemu zabytku, gdyż zachowanie struktury funkcjonał" przestrzennej jest jednym z warunków współczesnej ochrony zabytków. Musimy zdawać? bie sprawę, że nie każda funkcja pasuje do danego zabytku, lecz tylko ta, która nie niszczył układu. Stąd niewłaściwe propozycje użytkowe należy eliminować już na etapie wnioskó|H Po zaproponowaniu generalnej koncepcji oraz sformułowaniu wniosków i wytycznych co q układu funkcjonalno-przestrzennego przystępujemy do opracowania wniosków i wytyr dotyczących innych elementów i detali budowli, takich jak np. otoczenie, wystrój plasL budynku, rozwiązanie szczegółowe detali (np. stolarki, kolorystyki, itp.), a nawet użycie l^T kietnych materiałów (np. dachówki). Należy je sklasyfikować wedle dwóch kryteriów:

A.    Do bezwzględnego zachowania i wyeksponowania,

B.    Do uzupełnienia lub nawet odtworzenia.

Zakres tych prac będzie również wynikiem analizy wartościującej i założeń generalni koncepcji.

Czynniki zewnętrzne

Na proces konserwatorski mają także wpływ tzw. czynniki zewnętrzne niezależne od zabytku. Są one wynikiem różnych założeń lub ustaleń bardziej ogólnych. Część z tych czynników oddziaływuje pozytywnie, lecz część niestety może wpłynąć negatywnie na realizacje konserwatorskie, a czasami nawet na zachowanie samego zabytku.

Poza zasygnalizowaną już teorią ochrony i konserwacji zabytków do czynników zewnętrznych zaliczamy następujące:

A.    Ukierunkowaną wiedzę oraz badania podstawowe i specjalistyczne,

B.    Prądy artystyczne (panujące w danym okresie),

C.    Użytkownika zabytku (inwestora),

D.    Przepisy,

E.    Możliwości i niemożliwości techniczne,

F.    Zapotrzebowanie społeczne,

G.    Sytuację polityczną,

H.    Sytuację gospodarczą i ekonomiczną,

I.    Ludzi związanych z konserwacją.

Celem zapoznania się z wymienionymi czynnikami zewnętrznymi odsyłamy czytelników do literatury^{1 2}.

Rodzaje prac i zabiegów w procesie konserwacji i restauracji zabytków ARCHITEKTURY

Wnioski i wytyczne konserwatorskie (po zatwierdzeniu przez służby konserwatorskie) są podstawą do wykonania dokumentacji projektowej. Koncepcja konserwatorska, która zarysowała się na etapie wniosków i wytycznych, będzie mogła przyjąć realne kształty w trakcie projektowania. Dopiero teraz ujawni się konieczność zaplanowania różnego rodzaju prac i zabiegów, jakie trzeba będzie przedsięwziąć w działaniu zespolonym, celem kompleksowego rozwiązania wszystkich problemów konserwatorskich. Por. tablica. 3: Zakres poszczególnych rodzajów prac najlepiej wyjaśnią definicje. Zostały one wypracowane wspólnie z prof. Marianem Arszyńskim i stopniowo niektóre z nich były razem doprecyzowane ^u.

Konserwacja i restauracja zabytków architektury Pod tym terminem należy rozumieć wszelkie działania i prace mające na celu wydobycie oraz spotęgowanie lub przywrócenie zabytkowi architektury wartości kulturowych, a także przywrócenie lub stworzenie odpowiednich warunków technicznych, pozwalających na jego przetrwanie oraz poprawne i bezpieczne użytkowanie przy jednoczesnym

1

   J. Tajchman, op. dt.

2

   M. Arszyńtki, J. Tajchman. Wybrane zagadnienia słownictwa konserwatorskiego w dziedzinie zabytków architektury 1971 (maszynopis). Streszczenie w Kwartalniku Architektury i Urbanistyki, i. XVII, 1972, nr 3.