49824 skanuj0010 (288)

8) wykorzystywanie myśli autora w świeży i oryginalny sposób, „tworzenie” na podstawie tekstu.

Druga grupa celów na tym poziomie dotyczy kształtowania umiejętności dostosowywania sposobu czytania do celu, w jakim się czyta dany tekst. Ogólnie wyróżnia się dwa zasadnicze cele czytania: czytanie, aby zdobyć informacje, oraz czytanie dla przyjemności (nazywa"się^je: czytaniem dla informacji i czytaniem rekreacyjnym)²⁶. Można także wyróżnić szereg bardziej szczegółowych celów z punktu widzenia czytającej jednostki, np. czytanie, aby rozwiązać określony problem, aby zrozumieć jakieś zagadnienie, zdobyć informacje z nowej dziedziny wiedzy, zapoznać się z jakimiś zasadami postępowania czy przepisami (zasady gry, sposób skonstruowania jakiegoś przedmiotu). Cele kształcenia będą zatem dotyczyły tutaj zarówno rozwijania właściwości dziecka związanych z analizowaniem tego, po co się coś czyta, jak i związanych z wyszukiwaniem odpowiednich tekstów (encyklopedie, poradniki, przewodniki), a także właściwym korzystaniem z różnorodnych źródeł informacji.

Wyróżniam zatem następujące umiejętności w omawianym zakresie :

1)    pobieżne przeglądanie tekstu w celu:

—    dokonania wyboru właściwego tekstu z punktu widzenia celu czytania (wybór odpowiedniego źródła informacji),

—    znalezienia w szybki sposób potrzebnej informacji;

2)    szybkie czytanie w celu:

—    zrozumienia naczelnej myśli tekstu,

—    zapoznania się z najważniejszymi danymi;

3)    powolne, uważne czytanie w celu:

—    opanowywania nowych dla siebie informacji,

—    wyszukiwania wskazówek, dyrektyw działania,

—    dokładnego zrozumienia czegoś, np. jakiegoś prawa,

—    śledzenia kolejności wydarzeń;

4)    nawyk powracania do już przeczytanego tekstu, aby:

—    lepiej zrozumieć bardziej złożone fragmenty tekstu,

—    znaleźć odpowiedzi na pytania nasuwające się w trakcie czytania.

—    przypomnieć sobie ważniejsze myśli lub istotniejsze szcze

góły;

■ ) sporządzanie notatek w trakcie (lub bezpośrednio po) czy-> tum tekstu:

notowanie zagadnień szczególnie ważnych, zaznaczanie miejsc niejasnych, wymagających ponownego l * i /rr/y tania i przemyślenia lub zwrócenia się o wyjaśnienie do ■-tub kompetentnych w tym zakresie,

notowanie pytań pojawiających się w trakcie czytania, na i ittic tekst nie udziela odpowiedzi i konieczne jest odwołanie się Im innych źródeł informacji.

Wszystkie wyżej wymienione cele należy kształtować od po-jtku nauki szkolnej dziecka, aby postępować w myśl tezy, iż mowa jest środkiem przekazywania informacji, a czytanie na-

•    t.dziem służącym temu”. Umiejętność czytania nie może być i Irin traktowana jako „cel sam w sobie”. Nie tylko nauczyciel,

•    Ir także uczniowie powinni być przekonani o tym, iż jest to umiejętność niezwykle przydatna w wielu sytuacjach w szkole i i h » a nią. Będzie to możliwe jedynie wówczas, jeżeli już w trakcie

•    •I unowania tej umiejętności uczniowie będą postępowali zgodnie z tą zasadą.

l*i/v|»tsy

¹ I Yzykładem różnic między dziećmi może być poziom rozwoju myślenia. Wię-i i nić dzieci w wieku 6—7 lat cechuje tzw. myślenie konkretno-wyobrażeniowe.

11 Inmiiej istnieją takie, których myślenie już w klasie I osiąga poziom słowno-lo-i u iiy. Takie dzieci znacznie szybciej, według Spionek, opanowują umiejętność • , i ;mia oraz pisania i można im stawiać znacznie wyższe wymagania niż dzie-

■    mm pozostałym. Inną właściwością, co do której istnieją znaczne różnice między 11 ircini, a która ma również istotny wpływ na szybkość opanowywania umiejęt-im .ci czytania i pisania jest tzw. styl poznawczy — globalny lub analityczny (ob-

i’i nie na ten temat pisze H.A. Witkin et al: Psychological differentiation. Stu-

■    h.of development, New York J. Wiley 1962).

i v 11 >oznawczy odzwierciedla się u dzieci w tendencji do (1) braku transferu z po-- li miii kojarzenia grafemów z fonemami na poziom prawidłowego czytania słów i ckście, (2) utrudnionego zapamiętywania słów i (3) nieprawidłowego rozumie-mim słów (por. M.C. Robeck, J.A.R. Wilson: Psychologu of reading: foundations of nntruction. New York J. Wiley 1974).

Por. np. C. Kupisiewicz: Podstawy dydaktyki ogólnej. Warszawa PWN 1973.

¹ H. Spionek: Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka. Warszawa PWN 1965.

u C/.ytanie i pisanie... 113