48238 str008 9

ROZDZIAŁ II WODA

ZNACZENIE WODY

Woda jest bardziej potrzebna do życia niż pożywienie. Bez pożywienia człowiek może przetrwać kilka tygodni, bez wody — zaledwie kilka dni. Dostarczanie wody organizmowi warunkuje właściwy przebieg wszelkich procesów życiowych.

Człowiek stale wydala wodę z wydychanym powietrzem, z potem, moczem, kałem, ale brakujące jej ilości muszą być uzupełniane dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Woda może być dostarczana w postaci płynów lub z produktami. Pewne ilości wody organizm sam wytwarza w wyniku procesu spalania białka, tłuszczów i węglowodanów. I tak w procesach przemiany materii ze 100 g tłuszczu powstaje ok. 107 ml wody, ze 100 g białka — 41 ml, a ze 100 g węglowodanów — 55 ml.

W normalnych warunkach zapotrzebowanie dorosłego człowieka na wodę wynosi około 40 g na 1 kg ciała na dobę. Zmienia się ono w zależności od warunków środowiska, charakteru wysiłku i ilości spożytych pokarmów. Poważnym źródłem wody są warzywa i owoce zawierające od 80 do 93% wody, ziemniaki 70—80%, mleko 87—89%, mięso 60—80%.

Na źródła wody u dorosłego człowieka składają się następujące pozycje:

napoje    800—1000    g

zupy    500— 600    g

woda zawarta w produktach stałych    700 g

woda wytworzona przez    organizm    300— 400    g

Razem    2300—2700 g

Straty zaś wody przez skórę w drodze parowania wynoszą 0,5—0,8 1 na dobę, wskutek pocenia — wahają się od 0,5 do 10 i więcej litrów w ciągu dnia, zależnie od klimatu, rodzaju wykonywanej pracy itd. Utrata wody z wydychanym powietrzem wynosi ok. 0,5 litra na dobę; w przewodzie pokarmowym straty wynoszą ok. 0,1 litra; przez nerki (mocz) — 1 litr. Stąd wynika, że dla wyrównania strat wody w organizmie należałoby dziennie dostarczyć płynów ok. 2,5 litra lub więcej.

W warunkach normalnej temperatury, przy umiarkowanym wysiłku fizycznym człowiek poza wodą zawartą w pożywieniu nie powinien wypijać więcej niż 1 litr płynów. Nadmierne spożycie wody prowadzi do jej odkładania w tkankach, sprzyja zbędnemu wysiłkowi serca, zwiększa procesy rozkładu białka i osłabia organizm. Natomiast niedostateczna ilość wody powoduje spadek wagi ciała, podwyższenie temperatury powyżej 37,7°C (nawet do 38—39°C) oraz znaczne odwodnienie ustroju.

Po utracie 10% wody, co odpowiada 6—7% wagi ciała, występuje dręczące pragnienie i obniżenie zdolności do wysiłków fizycznych; utrata 20—22% wody, wyrażająca się spadkiem wagi ciała o około 15%, powoduje ciężkie zaburzenia w ustroju i prowadzi do śmierci. Dorośli ludzie w klimacie umiarkowanym mogą żyć bez wody najwyżej 7—10 dni, podczas gdy bez pokarmu utrzymywali się przy życiu około 1 miesiąca (A. Szczygieł 1956).

Niedobór wody objawia się suchością warg, błon śluzowych gardła i skóry, osłabieniem, a niekiedy i zaburzeniami psychicznymi.

Człowiek pocąc się traci nie tylko wodę, wraz z potem z organizmu zostają wydalane pewne ilości soli. Przy postępującym ich niedoborze szybko następuje zmęczenie, które powoduje następnie ogólne wyczerpanie.

Doświadczenia wykazały, że dodatek soli do każdego posiłku pozwala na utrzymanie odpowiedniego stężenia soli w surowicy krwi, a także sprzyja zatrzymaniu wody w organizmie. W zwąiz-ku z tym przed długotrwałymi marszami, a także przy ciężkiej pracy fizycznej w podwyższonej temperaturze zaleca się spożywanie bardziej osolonych pokarmów.

W przeciwieństwie do chlorku sodu sole potasowe i wapniowe zwiększają wydzielanie moczu, a tym samym przyspieszają utratę wody z ustroju. Efektem racjonalnego spożywania płynów i soli jest dobre samopoczucie, nawet przy znacznym wysiłku.

ZDOBYWANIE WODY

W poszukiwaniu potrzebnej dla ustroju wody przyroda udostępnia szereg możliwości. Latem można korzystać z potoków, strumieni lub źródeł, które są stosunkowo najmniej zanieczyszczone. Z reguły każda woda bieżąca może nadawać się do picia. Jednak wodę pochodzącą z naturalnych zbiorników powierzcn-

9