51744 Obraz2
0 (2)

36 Rozdział 1

znajdują się łożyska tak zwanego namułu żwirowego (drift). Z tych pokładów wy-kopano liczne pierwotne narzędzia krzemienne, obrobione rękami człowieka, który nie osiągnął jeszcze należytej wprawy w tej sztuce, jak to dostrzeże każdy, kto ' doświadczy swej ręki w wyrabianiu podobnych przedmiotów narzędziami, jakie j sobie wybierze. Najznakomitsze narzędzia tego dawniejszego wieku kamiennego j są młotki lub siekierki, przedstawione na rysunku 2-im. Nieobrobienie ich zakoń- I czeń i brak wszelkich śladów toczenia na ostrzach narzędzi do cięcia lub krajania, powodzi, że twórcy ich nie doszli do biegłości późniejszego wieku kamiennego. ■"Zwykle odróżniane są dwa rodzaje narzędzi i okresy, do których one należą, [ i nazwami wprowadzanemi przez J. Lubbocka, paleolityczny j neolityczny, to jest j „starokamienny” i „nowokamienny”/ Przypatrując się obecnie wysokim nasypom j żwiru, w którym znajdujemy narzędzia paleolityczne, podobne do przedstawionych I na rys. 2-im, widzimy z ich położenia, że nie zależały od działania wód, które teraz | osadza i zmienia brzegi piaszczyste i warstwy mułu na dnie dolin, ani od dzisiejszych potoków deszczowych, które zmywają powierzchnię boków wzgórz. Musiały one osadzić się w okresie poprzednim, kiedy położenie ziemi i wody było odmienne od dzisiejszego. W jakiej mierze ten stan rzeczy zawisł od dolin niewydrąźonych nawet jeszcze w przybliżeniu do obecnej ich głębokości, od całej okolicy, leżącej niżej poziomu morza lub od rzek o wiele szerszych, niż obecnie, skutkiem ogromnych ulew okresu deszczowego — są to zbyt zawiłe kwestje geologiczne, ażebyśmy mogli je tu rozpatrywać. Geologja wykazuje, że namuły żwirowe należą do czasu, kiedy okres lodowy (glacial or icy) wraz ze swym klimatem północnym (arktycznym) przechodził lub przeszedł w Europie. Z kości i zębów, znajdowanych wraz z narzędziami krzemiennymi w łożach żwiru, wiadomo jakie zwierzęta zamieszkiwały kraj jednocześnie z człowiekiem starego wieku kamiennego. Mamut, czyli ogromny słoń, włochaty i wiele rodzajów nosorożca, również zaginionych, objadały gałęzie I drzew leśnych, a gatunek hipopotama, podobny do żyjącego obecnie, przebywał w rzekach. Wołu piżmowego i niedźwiedzia siwego, dla których w tym okresie odległym była schronieniem Anglja, można dotąd upolować w górach Skalistych; ale dawny niedźwiedź jaskiniowy, który był jednym z najniebezpieczniejszych zwierząt dzikich, już zginął z powierzchni ziemi. Lew brytański był z rodzaju większych, I aniżeli obecnie żyjące w Azji i Afryce, a może nawet niż te, o których wspomina Herodot, że uwijały się po Macedonji w V w. przed Chr. i napadały na wielbłądy armji Kserksesa. Jeśli mamy sądzić z takich dowodów, jak obecność pokrytego sierścią mamuta i renifera, klimat Europy był ostrzejszy, niż obecnie, może podo-1 bny do klimatu Syberji. Jak dawno człowiek znajdował się w tej okolicy, nie posiadamy wskazówek jasnych. Z tego bowiem, co wiemy, mógł on istnieć od j okresu wcześniejszego i płodniejszego, lub mógł dopiero później przewędrować do ; Europy z jakiejś krainy cieplejszej. Narzędzia podobne są znane w Azji, gdzie! w Indjach południowych, powyżej Madrasu, u podnóża wschodnich gór Ghatskich leży taras gliny żelazistej lub lateritu, zawierający narzędzia kamienne, bardzo po-dobnie robione do narzędzi ludzi epoki napływowej (drift-men) w Europie.

Rys. 3. Wizerunek mamuta, znaleziony w grocie Magdaleny (Lartet i Christy).

Ci dzicy europejscy okresujnamuta szukali często schronienia u podnóża skal zawieszonych i jaskiń takich, jak Kent’s Hole (Nora Kentu) blizko Torąuay, gdzie narzędzia ludzkie i kości zwierzęce znajdowane są razem w obfitości. Badanie takich kości jaskiniowych — zwłaszcza we Francji środkowej — rzuciły światło dowodów na całą kolej życia jednej grupy plemion starożytnych. Renifer, który obecnie schronił się w wysokie szerokości północne, znajdował się podówczas obficie we Francji, jak widać z jego kości i rogów, pogrzebanych wraz ze szczątkami mamuta pod warstwami stalagmitowemu w grotach Perigordu. Wraz z niemi znaleziono grube wyrobione siekierki, skrobacze i tłuczki kamienne, kościane ostrza lanc, szydła, stery strzał (straighteners), oraz inne przedmioty, właściwe życiu podobnemu do życia eskimów nowożytnych, polujących na renifera u pobrzeży zatoki Hudsońskiej. Podobnie do eskimów, także ci pierwotni francuscy i szwajcarscy dzicy spędzali swoje wczasy na wyrzynaniu postaci zwierząt. Śród wielu takich rysunków znalezionych w jaskiniach francuskich, jest wizerunek mamuta, wyryty na kawałku jego własnej kości, a przedstawiający zręcznie skórę włochatą i ogromne kły zakrzywione, które odróżniają mamuta od innych gatunków słonia. Tam również znaleziono niezdarny wizerunek człowieka, (rys. 4) razem z dwiema gjo-wami końskiemi i wężem lub węgorzem — co jest zajmującym jako najstarożyt-niejszy znany portretiudzki.

Rys. 4. Wizerunek człowieka z groty (Lartet i Christy).

Tak więc okazuje się, że człowiek dawniejszego okresu kamtenraffii jjęg wj| wtedy, kiedy wody wznosiły,się..o. tuła ponad -poziomem naszych ttejini o ile sięgają dziś wierzchołki rosnących tam drzew wysokich, a klimat był w rcdtiiju lapońskiego, odpowiedni mamutowi wełnistemu, reniferowi i rvs*ae nMpodotmj