51918 Scan 120303 0003

116 Rozdział VI. Ustrój administracji państwowej

1) przekazać ustawę wraz z umotywowanym wnioskiem do ponownego rozpatrzenia (prawo weta ustawodawczego) lub

2) wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności

ustawy z Konstytucją (art. 122 ust. 3 Konstytucji).

Jeśli Sejm odrzuci prezydenckie weto (wymagana jest do tego kwalifikowana większość 3/5 głosów), a Trybunał - w przypadku wystąpienia o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją - uzna ustawę za zgodną z ustawą zasadniczą, Prezydent ma obowiązek podpisać ustawę i zarządzić jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.

Prezydent może zwrócić się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego (art. 140 Konstytucji).

Ad 2) Polskie prawo konstytucyjne zakłada dualizm egzekutywy złożonej z Prezydenta i Rady Ministrów. W układzie tym Prezydentowi przyznano funkcję arbitra oraz - w pewnym zakresie - włączono go do określania i prowadzenia polityki państwa. Podstawową funkcją względem władzy wykonawczej są konstytucyjne kompetencje głowy państwa związane z powoływaniem rządu. Zgodnie z art. 154 ust. 1 Konstytucji Prezydent desygnuje i powołuje Prezesa kady Ministrów w procedurze zasadniczej tworzenia rządu. Prezydent powołuje także Pręzesa Rady Ministrów w drugiej procedurze rezerwowej. W obu przypadkach na wniosek premiera powołuje Radę Ministrów i odbiera przysięgę od członków rządu (na wniosek premiera dokonuje on także zmian na stanowiskach poszczególnych ministrów). Obok kompetencji kreatywnych Prezydentowi przyznano kompetencje związane z zakończeniem pracy rządu, może on mianowicie przyjmować dymisje rządu jak też występować do Sejmu o uchwalenie dla rządu wotum nieufności. W sprawach szczególnej wagi Prezydent może zwołać posiedzenie Rady Ministrów pod swoim przewodnictwem - jest to tzw. Rada Gabinetowa, której nie przysługująjednak kompetencje rządu (art. 141 Konstytucji).

Ad 3) Uprawnienia względem sądów i trybunałów muszą uwzględniać przede wszystkim niezależną pozycję władzy sądowniczej. Nie przysługują więc Prezydentowi żadne kompetencje, które pozwoliłyby mu wpływać na działalność orzeczniczą sądów i trybunałów. Pewnym wyjątkiem jest tutaj prawo łaski (art. 139 Konstytucji), pozwalające głowie państwa na darowanie lub złagodzenie kary każdej osobie skazanej prawomocnym wyrokiem sądu karnego (ale nie Trybunału Stanu). Wśród pozostałych kompetencji Prezydenta względem władzy sądowniczej istotne znaczenie mają te związane z jej organizacją. Tak więc głowa państwa powołuje - na czas nieoznaczony - sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądowniczej (art. 179 Konstytucji) - z wyjątkiem sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, a także: Pierwszego Prezesa i prezesów Sądu Najwyższego (art. 183 ust. 3 i art. 144 ust. 3), Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego (art. 144 ust. 3), Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego (art. 194 ust. 2), wskazuje jednego członka Krajowej Rady Sądownictwa (art. 187 ust. 1). Prezydent może także występować z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności aktu normatywnego z Konstytucją (art. 191 ust. 1).

Ad 4) Kompetencje Prezydenta w sprawach zagranicznych ujęte są jako wyjątki i zawsze muszą posiadać wyraźną podstawę konstytucyjną. W tym zakresie zasadniczym jest art. 133 ust. 3 Konstytucji, który powiada, że Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem. W szczególności zaś do jego kompetencji należy:

1) reprezentowanie państwa w stosunkach zewnętrznych;

2) podejmowanie decyzji personalnych (mianowanie i odwoływanie pełnomocnych przedstawicieli polski w innych krajach i organizacjach międzynarodowych, przyjmowanie listów uwierzytelniających i akredytujących przedstawicieli dyplomatycznych innych państw),

3) ratyfikowanie umów międzynarodowych,

4) postanawianie o wojnie i pokoju, jeżeli Sejm nie może zebrać się na posiedzenie.

Ad 5) Uprawnienia względem Sił Zbrojnych i obronności państwa Prezydent dzieli z Radą Ministrów, której Konstytucja w art. 146 ust. 4 pkt 11 przyznała ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju. Niemniej zasadnicze znaczenie będzie miał w tym względzie art. 134 ust. 1 Konstytucji, w którym czytamy: „Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej”. W czasie pokoju głowa państwa sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej. Prezydent posiada prawo do informacji i konsultacji we wszystkich ważniejszych sprawach dotyczących powyższej materii. W tym celu powołuje Radę Bezpieczeństwa Narodowego, będącą organem doradczym. Prezydent nadaje na wniosek Ministra Obrony Narodowej określone w ustawach stopnie wojskowe, a na czas wojny, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych.

Ad 6) Prezydent wydaje akty urzędowe (rozporządzenia i zarządzenia). Rozporządzenia mają charakter powszechnie obowiązujący, wydawane są na podstawie szczegółowego upoważnienia wyrażonego w ustawie i w celu jej wykonania. Rozporządzenia muszą pozostawać w granicach upoważnienia ustawy i muszą być zgodne z ustawami (art. 142 ust. 1 w zw. z art. 92 Konstytucji). Zarządzenia natomiast są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Ich charakter można określić jako wewnętrzny, wiążą one głównie jednostki organizacyjne podlegające Prezydentowi, a więc przede wszystkim jego Kancelarię (art. 142 ust. 1 w zw. z art. 93 Konstytucji). Zgodnie z art. 234 ust. 1 Konstytucji, jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu na najbliższym posiedzeniu Sejmu.

Należy dodać, że poza aktami o charakterze prawotwórczym Prezydent wydaje również akty urzędowe nieposiadające takiego charaktem - postanowienia (np. akt powołania premiera, skrócenia kadencji parlamentu).