52013 MRR4

rzepo# mwyo. Zwinne zwierzę, podobnie jak nowy przedmiot lub potworne zjawisko, wyróżnia się tak samo jak człowiek brzydki, bardzo nerwowy lub odosobniony od reszty społeczności na skutek jakiegoś piętna (wrodzonego lub nabytego dzięki obrzędowi, który miał wyznaczyć „wybrańca”). Przykłady ułatwią nam zrozumienie melanezyjskiego pojęcia mana, które zdaniem niektórych autorów miało być źródłem wszystkich zjawisk religijnych. Dla Melanezyj-czyków mana jest siłą tajemniczą i czynną, którą posiadają niektórzy ludzie oraz z zasady dusze zmarłych i wszystkie duchy (Cod-rington, The Melanesians, Oxford 1891, s. 118). Wielki akt stworze-nia kosmosu był możliwy tylko dzięki mana bóstwa; naczelnik klanu posiada również mana, Anglicy podbili Maorysów, gdyż ich mono było silniejsze, liturgia chrześcijańskiego misjonarza posiada doskonalsze mana od obrządków lokalnych. Również latryny mają swoje mana będąc „składnicą siły”, jaką posiadają ciała ludzkie i ich odchody (por. G. Van der Leeuw, Phanomenologie der Religiom, Tubin-gen 1933, s. 5—6).

przedmioty i ludzie posiadają mona, ponieważ otrzymali je od wyższych istot, innymi słowy, ponieważ partycypują w sposób mistyczny w sacrum i posiadają je o tyle, o ile w nim partycypują.) „Jeżeli się zauważy, że jakiś kamień posiada niezwykłą moc, to jest tak dlatego, że towarzyszy mu duch. Kość zmarłego posiada mana, ponieważ znajduje się w niej dusza zmarłego; każdy człowiek może mieć taki ścisły związek z duchem (sprrit) lub z duszą zmarłego (ghost), bo posiada w sobie mana i może z niego dowolnie korzystać” (Codrington, s. 119 na.). Z punktu widzenia jakościowego jest to siła różna od siły fizycznej i dlatego też działa w sposób arbitralny. Dzielny wojownik zawdzięcza cechę dzielności nie swoim siłom czy zdolnościom, ale sile, której mu udziela mona zmarłego wojownika; owo mana mieści się w małym amulecie kamiennym, zwisającym u jego szyi, lub w kilku liściach przytroczonych do pasa, lub też w formułce, którą musi wypowiedzieć. Fakt, że czyjaś trzoda chlewna lepiej się mnoży, ogród daje lepsze plony, przypisać należy specjalnemu mana świń lub drzew należących do właściciela Łódź jest szybka o tyle, o ile posiada mano, podobnie jak jastrząb, który chwyta rybę, lub śmiercionośna strzała (Codrington, s. 120). Wszystko, co istnieje par excellence, posiada mona, tj. wszystko, co jawi się człowiekowi jako skuteczne, dynamiczne, twórcze, doskonałe.

25