52542 skanuj0236 (5)

na osiem równych części, tworzących klatki, w których są zamknięte skornpleksowane cząsteczki. Dla przejrzystości na rysunku 2.98 przedstawiono tylko jedną taką klatkę. Można tu zauważyć, że uwięzione cząsteczki są bezpośrednio otoczone przez sześć cząsteczek hydrochinonu. Ponieważ cząsteczki te należą do dwóch sąsiednich komórek, zostaje zachowany stosunek 3HQ/M.

Ta specyficzna struktura umożliwia wytłumaczenie najbardziej charakterystycznych właściwości tych kompleksów:

o ich powstawaniu decydują warunki przestrzenne, nie zaś chemiczne; cząsteczki

0    zbyt dużej objętości (np. etanol) nie mieszczą się w klatkach; przeciwnie, małe cząsteczki, jak H₂ lub He, dyfundują swobodnie przez sieć; wreszcie, kompleksy z gazami szlachetnymi wykazują, że nie występuje tu wiązanie chemiczne w zwykłym tego słowa znaczeniu;

kompleksy te są trwałe dopóty, dopóki w wyniku podwyższenia temperatury lub rozpuszczenia nie nastąpi zniszczenie sieci hydrochinonu;

rezorcyna, izomer hydrochinonu, nie tworzy kompleksów, gdyż układ grup OH nie umożliwia zamknięcia klatek;

skład kompleksów jest łatwy do wytłumaczenia, nawet gdy odbiega od prostego stosunku 3/1; w tym przypadku pewna liczba klatek pozostaje nie zajęta; względna liczba cząsteczek zamkniętych w klatkach jest funkcją warunków otrzymywania kompleksu, a mianowicie stężenia tych cząsteczek w roztworze podczas krystalizacji.

Często trudne jest wykrywanie tych kompleksów klasycznymi metodami chemicznymi

1    zdarza się, że bierze się połączenie cząsteczkowe za jeden z jego składników. Hydrochinon /S, który uważano za odmianę polimorficzną hydrochinonu, jest w istocie klatratem z metanolem, często stosowanym w krystalizacji jako rozpuszczalnik. Właśnie w wyniku rentgenograficznego badania struktury tego związku zostały odkryte klatraty.

Oprócz odkrycia połączeń hydrochinonu Powell i Rayner (1949) stwierdzili, że Ni(NH₃)(CN)₂ również tworzy klatki, które mogą zatrzymywać cząsteczki o większej objętości, jalc benzen, tiofen, pirydyna, fenol, anilina itp. (rys. 2.99). I w tym przypadku .zagęszczenie w klatracie wszystkich wymienionych cząsteczek jest prawie jednakowe.

.238