53007 ZoologiaC

74 Płazi ńce

Rys. 46. Diplozoon paradoxum. A — jajo zawierające orzęsioną larwę, B — orzęsiona larwa — onkomiracidium, C — larwa diporpa od strony brzusznej, D — larwa diporpa z boku, E — diporpy w momencie sczepiania się, F — zrośnięte osobniki, G — postać dojrzała; 1 — przyssawka brzuszna, 2 — brodawka na stronie grzbietowej, 3 — przyssawki przednie, 4—jelito, 5 — klamry na tarczy czepnej, 6 — gruczoły płciowe. (Z Hempel-Zawitkowskiej, 1978)

Cykl rozwojowy. Z zygoty wylęga się onkomiracidum, które po znalezieniu żywiciela przekształca się w larwę diporpę (rys. 46C). Larwa ta ma już przyssawki przednie, tarczę czepną, przyssawkę brzuszną i brodawkę grzbietową oraz wszystkie układy z wyjątkiem rozrodczego. Dalszy rozwój następuje tylko w przypadku znalezienia partnera — wówczas jeden z osobników obejmuje przyssawką brzuszną brodawkę grzbietową drugiego (rys. 46E) i w ten sposób powstaje trwały zrost, a osobniki osiągają dojrzałość płciową.

GROMADA: PRZYWRY — TREMATODA

Przywry, z wyjątkiem krótkich etapów życia poza żywicielem w okresie larwalnym, prowadzą pasożytniczy tryb życia. Przechodzą złożony cykl rozwojowy ze zmianą żywicieli, wśród których wyróżniamy żywicieli pośrednich i ostatecznych. Żywicielem pośrednim nazywamy zwierzę, u którego bytują niedojrzałe postacie, czyli larwy pasożytów, a jeżeli są one zdolne do rozmnażania, to z reguły bezpłciowego. W żywicielu ostatecznym pasożyty osiągają dojrzałość płciową i rozmnażają się tylko płciowo. Pierwszymi żywicielami pośrednimi przywr są wyłącznie mięczaki (głównie ślimaki), drugimi bezkręgowce (głównie mięczaki i stawonogi) lub kręgowce. Rolę żywicieli ostatecznych pełnią kręgowce (wyjątkowo bezkręgowce), u których bytują w świetle różnych układów.

Długość ciała od około 1 do kilkunastu milimetrów, tylko niektóre gatunki osiągają kilka centymetrów. Przywry mogą mieć różne kształty ciała. Większość jest jednak wydłużona. Narządy czepne są wykształcone z reguły w postaci przyssawki gębowej i brzusznej, a u niektórych gatunków występują dodatkowe narządy czepne, np. kolce. Wór powłokowo-mięśniowy zbudowany jest z tegumentu oraz mięśni okrężnych i podłużnych.

Układ pokarmowy. Otwór gębowy, z nielicznymi wyjątkami położony jest w przedniej części ciała na dnie przyssawki gębowej, która prowadzi do umięśnionej gardzieli przechodzącej w przełyk. U większości gatunków przełyk rozwidla się nad przyssawką brzuszną na dwie proste gałęzie jelita, ślepo zakończone; tylko u niektórych, jak np. u motylicy wątrobowej, są one bocznie rozgałęzione (rys. 47).

Rys. 47. Motylica wątrobowa — ogólny układ narządów. 1 — przyssawka gębowa, 2 — przyssawka brzuszna, 3 — otwór gębowy, 4 — gałęzie jelita, 5 — jajnik, 6 — ootyp, 7 — gruczoł Mehlisa, 8 — macica, 9 — gruczoły źółtnikowe, 10 — przewód żółtnikowy, 11 — rozgałęzione jądro, 12 — nasienio-wód, 13 — prącie, 14 — zatoka płciowa.

(Z Feliksiaka i in. 1972)