53689 skanuj0022 (27)

położenie piksela, a wartość tej cechy -wartość piksela.

W wektorowej postaci danych lokalizacje obiektów wyznaczają współrzędne punktów, linii i poligonów, a charakterystykę obiektów opisują ich atrybuty. Atrybuty można podzielić na tematyczne, opisujące charakter obiektu, i czasowe.

W niektórych klasyfikacjach dane opisujące położenie i geometrie obiektów też. są zaliczane do atrybutów. Jednakże w powszechnym rozumieniu za atrybut)' uważa się dane opisujące właściwości obiektu. Tworzą one tzw. część opisową (semantyczną) bazy danych. Dane identyfikujące lokalizację i zasięg przestrzenny obiektów tworzą część geometryczną baz danych.

Lokalizacja jest bardzo ważna, bo bez niej nie można wykonać jakichkolwiek powiązań i analiz przestrzennych. Zapis lokalizacji obiektów i zjawisk umieszczonych w bazach danych nazywany jest geokodowaniem. Dane po czynności geokodowania są nazywane danymi gcoreferencyjnymi, a system przechowujący te dane i korzystający z nich -systemem georeferencyjnym. Dokładność geokodowania współdecyduje o dokładności danych, więc i dokładności informacji wytwarzanej na ich podstawie. Ponieważ zwiększanie dokładności georeferencji zwiększa koszty tworzenia baz danych przestrzennych, należy przeprowadzać analizy, jaka dokładność georeferencji jest wystarczająca dla jakich celów, aby nie ponosić niepotrzebnych kosztów'. Jest to istotne szczególnie dla baz danych przedstawiających rozmieszczenie obiektów na większych obszarach (np. województwo).

Do sposobu przedstawiania obiektów jako punkty, linie i powierzchnie (poligony) w zapisie wektorowym będzie nawiązywać przedstawiona w tym rozdziale klasyfikacja baz danych, odwołująca się do punktowego, liniowego i powierzchniowego modelu danych części geometrycznej baz danych.

Używanie pojęcia „model" oraz „modclo-loanie" w zastosowaniu do ekstrapolacji i symulowania procesów lub zjawisk nie będzie tu szerzej omawiane. Wspomniano o tym w rozdziale poświęconym podstawom teoretycznym GIS przy okazji anali2 przestrzennych. Dane z baz danych są w tych operacjach wykorzystywane do definiowania parametrów' stasowanych w modelu, związanych z konkretnymi charakterystykami terenu.

Ponieważ w analizach przestrzennych i modelowaniu wygodniej jest stosować rastrową postać danych, a nie wektorową, to wektorowy zapis warstw tematycznych (łatwiejszy do ich tworzenia; zamienia się na zapis rastrów')'. Warto więc pamiętać, aby oprogramowanie przewidziane dla tworzonego systemu miało funkcje umożliwiające łatwą zamianę zapisu wektorowego na zapis rastrowy.

3.5.2. Dane i informacja

Istnieje dość duża dowolność w rozumieniu tych dwóch pojęć. Bardzo często są one używane zamiennie. „Daue" nazywa się „informacją", a „informacje" nazywa się „danymi". Najczęściej jednak „dane" są nazywane „informacją". W języku potocznym nie powoduje to większych konsekwencji, ale w sformalizowanym języku komputerowym należy te dwa pojęcia odróżniać.

Istnieje inne podejście do definiowania danych i informacji w informatyce, a inne w systemach informacji przestrzennej. Tu przedstawimy to drugie podejście. Będziemy więc mówić o danych przestrzennych (geograficznych) i o informacji przestrzennej.

‘Dane są to wyniki pomiarów lub pozyskane w inny sposób cechy charakteryzujące lokalizację, naturę i właściwości obiektu, takie jak: jego wielkość, skład, właściwości fizyczne, chemiczne itp. Zapisuje się je cyframi, literami, symbolami lub w innej postaci nadającej się do wprowadzenia do komputera i do dalszego przetwarzania. Dane rozpatrywane pojedynczo są trudne do interpretowania i jeśli nadajemy im znaczenie, to tylko dlatego, że interpretujemy je w kontekście naszej wiedzy w tej dziedzinie oraz podświadomie przyjmowanym założeniom. Dlatego spotyka się opinie, że niektóre dane zawierają w sobie informację i można je traktować jako informację.

W sformalizowanym języku komputerowym nie jest możliwa ocena i interpretacja jednej danej.

Dane gromadzi się i przechowuje w bazach danych. Często popełnianym błędem jest mówienie (i pisanie), że w bazie danych gromadzi się informacje.

dane > informacja > wiedza > decyzja

dane > informacja > wiedza > mądrość >decyzja

Informacja w podejściu stosowanym w systemach informacji przestrzennej jest to nowa wartość powstająca w wyniku gromadzenia, porównywania, analizy danych i przedstawiania wyników tych operacji w postaci zrozumiałej dla odbiorcy, ułatwiającej podjecie decyzji.

Można to zapisać schematem (wg Keith R. McCloy'a):

Wiedzę i mądrość w sformalizowanym (oprogramowanym) procesie podejmowania decyzji można ująć jako wiedze ekspercką.

Niektórzy autorzy używają pojęć: informacja surowa (więc nieprzetworzona) na określenie danych oraz informacja, dla określenia wyniku analizę danych.

Funkcjonuje slogan „informacja jest cennym towarem" i komentarze, że wycena (oszacowanie wartości) informacji jest bardzo trudna. Znacznie trudniejsza od oszacowania wartości materialnych składników jakiejś firmy.

Wartość informacji zależy między innymi od tego, czy ma ona:

•    odpowiednią zawartość,

■ odpowiednią lokalizację,

•    czy jest aktualna, odpowiednio dokładna,

chroniona.

Odpowiednia zawartość informacji jest określana przez potrzeby użytkownika. Dlatego badanie potrzeb informacyjnych użytkowników jest jednym z pierwszych i jednym z najważniejszych kroków w trakcie projektowania systemów informacji przestrzennej.

Odpowiednia lokalizacja oznacza w systemach informacji przestrzennej zazwyczaj zasięg terytorialny jednostki, dla której opracowuje się system, lub zasięg terytorialny działalności firmy. Niektóre dane (i wytwarzane informacje) powinny obejmować zasięg szerszy, a niektóre nie muszą pokrywać całego obszaru. Ustala się to we wstępnych fazach projektowania systemu.

Aktualność informacji ma wielkie znaczenie. Przy podejmowaniu niektórych decyzji lepiej jest nie mieć żadnych danych niż mieć dane nieaktualne. Brak danych zmusza do ostrożniejszego podejmowania decyzji i do ewentualnego poszukiwania uzupełniających źródeł danych. Podjęcie decyzji na podstawie nieaktualnej informacji może przynieść niepożądane skutki. Odnosi się to zarówno do danych topograficznych i wynikających z nich informacji o terenie (np. stare mapy), jak i do informacji o zjawiskach gospodarczych i społecznych.

Różne rodzaje danych (i informacji) mają różne tolerancje co do aktualności. Informacja o geologii będzie ważna przez wiele lat, o pokryciu terenu - przez kilka lat, o strukturze upraw - przez rok, o zjawiskach szybko zmieniających się - przez miesiąc lub dzień.

Dokładność informacji jest rozpatrywana w różnych aspektach. Dokładność informacji zależy od dokładności danych i od metod analizy danych. Można wyróżnić geometryczną, tematyczną i czasową dokładność danych. Mówi się też o geometrycznej, tematycznej i czasowej rozdzielczości danych

Dokładność geometryczną nazywa się nieraz dokładnością pozycyjną. W systemie wektorowym mierzy się ją dokładnością współrzędnych punktów, dokładnością położenia linii i dokładnością określania powierzchni. W systemie rastrowym miarą dokładności geometrycznej jest wielkość piksela (rozmiary rastra) i precyzja jego lokalizacji. Dokładność geometryczna w systemie rastrowym nazywa się często rozdzielczością przestrzenną, choć jest to uproszczenie sprawy. Nie wszystkie zjawiska i nie wszystkie dane tematyczne wymagają dużej dokładności geometrycznej, więc dużej rozdzielczości przestrzennej. Rozdzielczość przestrzenną mierzy się również najmniejszą powierzchnią, dla której są kodowane dane opisowe. Wiele zjawisk społecznych i gospodarczych można lokalizować z rozdzielczością przestrzenną odpowiadającą podziałom terytorialnym na poziomie gminy lub powiatu. Dokładność geometryczna przebiegu granic tych jednostek nie jest tu najważniejszym czynnikiem, bo nikt na podstawie granic pokazanych na mapie nie będzie obliczał np. powierzchni tych jedno-

51