53851 SNB13869

• wobec po wyższego, w opiece sprawowanej mocą wymienionych dyspozycji opiekunów nie przejawia się i nie musi się przejawiać aura rodzi nn ości w nadanym jej niżej znaczeniu, przy czym nie pomniejsza to istotnie atrybutów wartościowości tej opieki:

• w formalnych i pogranicznych formach opieki pewne możliwe przejawy aury Todzinności (w przyjętym niżej rozumieniu) nierzadko występują i powinny występować, co jednak nie oznacza, że wtedy opieka staje się istotnie lepsza;

• w rozstrzyganiu tej kwestii musimy zawsze brać pod uwagę, z jakimi podopiecznymi mamy do czynienia, a zwłaszcza w jakim są wieku, stanie sieroctwa itd.

W' związku z tym. co zostało dotąd powiedziane, nasuwa się pytanie „ostateczne”. rozstrzygające: gdzie i w czym przejawia się „rodzi nność” lub inaczej, na czym polegają swoistości opieki rodzinnej?

Otóż najpełniej ta złożona sw oista cecha lub jej składowe elementy występują i mogą występować w naturalnej, zw łaszcza trzypokoleniow ej rodzinie, co jeszcze nie rozstrzyga o jej znaku. Aktualizuje się zaś jako funkcja (skutek) całego szeregu przejawów, składników życia rodzinnego, a głównie:

—    aktywności seksualnej i pnokreacji,

—    stosunków między matką i ojcem jako partnerami małżeńskimi,

—    stosunków między rodzicami a dziećmi.

—    stanu wzajemnego przynależnościowego podmiotowego ..posiadania”,

—    porzucia więzi emocjonalnej, szczególnie rodziców* z dziećmi.

—    alIocentrycznych postaw rodziców wobec dzieci, „walki o dziecko”.

—    charakteru, prywatności, hermetyczności i domowego życia.

—    wyłączności i indywidualizacji w stosunkach międzyosobowych.

—    dominacji więzi osobowych nad rzeczowymi.

—    przebiegu opieki od okresu prenatalnego do usamodzielnienia.

Wszystko to razem określa rodzmność opieki jako swoistą kategorię oraz

— zależnie od standardów tych i inny ch przejawów' życia — nadaje jej określone atrybuty wanościoutKci. Pozostaje pytanie, które z nich mogą i powinny przejawiać się także w* innych, wtórnych formach opieki, a które przysługują tylko rodzinie naturalnej czy* quasi naturalnej.

6-5. Formy opieki: zupełne, podstawowe i elementarne

Przyjmując we wstępie tego rozdziału pogląd A. Keima. że forma opieki — to określony specy ficzny układ opiekuńczy* (instytucja opiekuńcza), zostało równocześnie postawione pytanie, czy tylko taką mają one postać. Otóż nie tylko. Wnikając bowiem w strukturę organizacyjno-funkcjonalną wielu takich form można łarw o u skazać na wyodrębniające się tam układy podstaw ow e, posiadające

wszelkie istotne cechy form opieki, tworzących w sumie samoistny układ całościowy. Tak na przykład dom dziecka, jako forma zupełna składa się ze stałych grup podopiecznych, które to grupy są podstawowymi formami opieki w tym układzie. Jest tak nie tylko dlatego, że gros opieki dokonuje się w tych grupach, ale nadto, że ich określone struktury organizacyjne — zwłaszcza rozwojowo-koeduka-cyjne — określają swoiste oblicze takiej placówki jako formy zupełnej¹⁰, a równocześnie formy opieki całkowitej. Jeśli z kolei w takich grupach wyodrębniają się kilkuosobowe (3—4) podgrupy w pokojach mieszkalnych, utworzone z myślą o opiece starszych nad młodszymi, to można je traktować jako elementarne formy opieki. Mogą one występować też w innych konfiguracjach, we wszystkich formach opieki nad podopiecznymi w znacznie zróżnicowanym wieku lub w różnym stanie dyspozycji do samodzielnego funkcjonowania (normalni + niepełnosprawni, zdrowi + chorzy itp.). Zawsze jednak będą one polegały na sprawowaniu opieki jednych podopiecznych nad drugimi, albo też na dodatkowej, wspomagającej opiece ze strony spokrewnionych lub zaprzyjaźnionych dorosłych „wolontariuszy”, „pod okiem” opiekuna głównego (matki, ojca, profesjonalnego opiekuna-wychowawcy).

Jakkolwiek wyróżnione tu formy podstawowe i elementarne zawierają się w formie zupełnej i są względem niej strukturalnie i funkcjonalnie podrzędne, to w istocie rzeczy mają one. a w tym głównie te podstawowe w jej obrębie, decydujące w wielu aspektach znaczenie. One tu bowiem określają obiektywnie to. co stanowi zupełną całość. Z tego też względu tworząc lub doskonaląc formy zupełne, głównie im, a szczególnie formom podstawowym wypada poświęcić najwięcej uwagi i twórczego namysłu koncepcyjnego. Uzasadnia to w sumie wyróżnienie i bliższe określenie trzech typów powiązanych ze sobą integralnie form: zupełnych, podstawowych i elementarnych, a co wypada uznać jako niezbędne ogniwo w teorii form opieki.

6.6. Klasyfikacja form opieki

6.6.1. Podziały form opieki w^r literaturze, uwagi krytyczne

Kolejnym i ostatnim w tym rozdziale znaczącym elementem rozważań nad formami opieki jest ich klasyfikacja, będąca — jak wspomniano na wstępie tego rozdziału — zadaniem dosyć trudnym. Jest tak z powodu dużego zróżnicowania tych form, wymagającego zastosowania kilku kryteriów podziału i identyfikacji,

¹⁰ Użyta tu nazwa Jormy zupełne" oznacza „samoistne, skończone układy opiekuńcze", nie będące częściami form nadrzędnych- Nie może więc być mykną z nazwą „formy opieki całkowitej" w odróżnieniu od nazwy _fonny opieki częściowej (dzielonej)", czym innym jest bowiem zupełność formy, a czym innym — zupełność opieki