54305 leksyka001

50

/, nótwuęlu.₍,

ZROZUMIEĆ LEKSYKOGRAFIĘ \

stwo dla języków zachodniosłowiańskich. Warto wspomnieć, że leksykografia jako dział językoznawstwa komputerowego ma swoje własne instytucjonalne osadzenie; wiele elektronicznych grup dyskusyjnych, np. o korpusach, które maja wiele wspólnego z praktyką leksykograficzną, także zajmuje się leksykografią.

Znacznie mniej jest jednak ośrodków uniwersyteckich, które zajmują się leksykografią i szkoleniem leksykografów i metaleksykografów. Tradycyjnie wydawnictwa na własną rękę prowadzą szkolenia praktyków, ewentualnie prowadzone są kursy leksykograficzne, z założenia komercyjne, przeznaczone właśnie dla wydawnictw. W Polsce powstaje stosunkowo wiele cząstkowych prac naukowych na tematy leksykografii, ale z reguły nie ma osobnych ośrodków badań leksykograficznych, a leksykografia w nazwach jednostek uniwersyteckich występuje wspólnie z leksykologią lub kulturą języka. W Europie istnieje kilka liczących się ośrodków poświęconych nie tylko badaniom nad leksykografią poszczególnych słowników, ale słownikami w ogóle, np. Dictionary Research Centre²⁶ na uniwersytecie w Exeter (Wielka Brytania) czy Wórterbuchtbrschungszentrum na uniwersytecie w Erlangen-Norymber-dze. Niektóre uniwersytety oferują także studia w zakresie leksykografii, zakończone uzyskaniem dyplomu, np. uniwersytet w Exeter (kursy od 2001 roku będą prowadzone na uniwersytecie w Birmingham) czy uniwersytet imienia de Gaulle’a w Lille. Owa instytucjonalizacja jest czymś nowym w okresie czterech tysięcy lat istnienia leksykografii, oznacza też, że leksykografia się zmienia. Zmianami leksykografii na świecie i w Polsce zajmiemy się w następnym rozdziale.

Hartmann (2001) także wymienia kilka ośrodków, ale lista jest dziwnie niekompletna.

Przemiany współczesnej leksykografii

W obecnym rozdziale chciałbym w ogromnym skrócie zasygnalizować przemiany, jakie zachodzą we współczesnej leksykografii (ograniczonej do słowników języka). Najpierw omówię przemiany na świecie, następnie zaś sytuację w Polsce. Zmiany na świecie odnoszą się również do Polski, natomiast zmiany w Polsce są charakterystyczne dla naszego kraju, choć można sądzić, że podobnie dzieje się także i w innych krajach tzw. postkomunistycznych¹.

Zmiany na świecie

Koniec XX i początek XXI wieku jest momentem przełomowym dla leksykografii, która z dziedziny o niezwykle zachowawczych, tradycyjnych metodach, które można nazwać filologicznymi, przeradza się powoli w dyscyplinę z pogranicza językoznawstwa i informatyki, scalającej metody lingwistyki komputerowej z komputerowymi procedurami produkcji wydawnictw książkowych i elektronicznych. Od pewnego czasu towarzyszy tym przemianom wzrost popularności leksykografii wśród badaczy. Do lat osiemdziesiątych bowiem leksykografia była niejako na torze bocznym nauk humanistycznych a zwłaszcza językoznawczych, w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych nastąpił zaś prawdziwy rozkwit zainteresowania leksykografią i słownikami, widoczny choćby w ilości publikacji i liczebności badaczy, którzy się zajmują tymi problemami.

1

Tak wynikałoby z rozmów, jakie przeprowadzałem z Jurijem Apresjanem (z Moskwy) Vladiinirem Dubićinskim (z Kijowa), Tamasem Magayem (z Budapesztu) oraz łeksykografam z Czech, Słowacji i Rumunii.