Pojęcie „socjologia” pochodzi z łacińskiego słowa societas- społeczeństwo oraz greckiego słowa logos-nauka, co oznacza, iż socjologia jest nauką o społeczeństwie. Często spotkać można pogląd, iź jest to nauka o strukturze i funkcjonowaniu grup społecznych, o prawach struktury i rozwoju społeczeństwa.
Dynamikę i intensywność oraz skutki współżycia społecznego wyznacza zespół różnorodnych czynników, które dzielimy na przyrodnicze, ekonomiczne i kulturowe.
> Do czynników przyrodniczych zaliczamy warunki biologiczne (cechy i budowa organizmu, procesy fizjologiczne, mechanizm dziedziczenia, odruchy, skłonności); geograficzne (klimat, ukształtowanie terenu, gleby, świat roślinny, zwierzęcy, bogactwa naturalne); demograficzne (gęstość zaludnienia, wiek, płeć, przyrost naturalny, przeciętne trwanie życia ludzkiego).
> W skład ekonomicznych podstaw życia społecznego wchodzą: praca, jej warunki, organizacja, środki i narzędzia pracy, poziom zaspokajania potrzeb.
> Kulturowe czynniki współżycia społecznego to głównie kultura materialna, jak np. wszelkie wytwory zaspokajające „materialne” potrzeby człowieka i społeczeństwa (budowle4, środki komunikacji, mieszkania, ubrania), oraz kultura duchowa, obejmująca wytwory symbolizujące dążenie ludzi do takich wartości jak: piękno, dobro, sprawiedliwość, prawda, wolność, równość, a także obyczaje i zwyczaje, tradycje społeczeństwa.
Socjologia jako nauka stanowiąca system twierdzeń o społecznej rzeczywistości pełni dwie podstawowe funkcje.
> Pierwsza funkcja, teoretyczna, opisuje i wyjaśnia badany przez siebie przedmiot zainteresowań. Wyraża się ona także w orientacji metodologicznej, zaleca bowiem rozpatrywać procesy i zjawiska w aspekcie genetycznym, strukturalnym i funkcjonalnym, wskazuje na stosowane metody i techniki badawcze.
> Drugą funkcją socjologii jest funkcja praktyczna wyrażana podfunkcją diagnostyczną (dostarcza praktykom wiedzy o pewnym wycinku rzeczywistości społecznej), prognostyczną (dostarcza wiedzy o następstwach działań, ułatwia podejmowanie decyzji), socjotechniczną (badacz wykorzystuje wiedzę socjologiczną do formułowania zaleceń, reguł praktykom, politykom, menedżerom, profesjonalnie zajmującym się kształtowaniem postaw i zachowań ludzi).
Pomimo że socjologia jest nauką stosunkowo młodą, bo liczącą półtora wieku, dzieje jej są znacznie dłuższe. W kształtowaniu się socjologii można wyróżnić dwa podstawowe etapy: etap przednaukowy, obejmujący formowanie się podstaw socjologii opartej na wiedzy ludowej i refleksji mędrców; etap naukowy, rozpoczęty wraz z formalnym powstaniem socjologii i obejmujący kumulowanie wiedzy teoretyczno-metodologicznej i empirycznej.
Żywe zainteresowanie systemami społeczno-prawnymi i kwestiami publicznymi potwierdzają starożytni myśliciele (Platon, 427-347 p.n.e.), (Arystoteles, 384-322 p.n.e.). Platon w „Państwie” i Arystoteles w „Polityce” zajmują się problemami związków jednostka-społeczeństwo, zagadnieniami prawa i państwa, mechanizmami zdobywania i sprawowania władzy. Stoicy z Seneką interesują się problematyką etyczną.