56522 IMG88

MiWicji i „po\VMWhM rejestracji bibliograficznej" - UDC (Univcrsnl Bibliograp^j_ę Controls a obecnie kontynuuje prace w kierunku ..globalnych wspólnot informacyjnych** (Byroc 2005). W celu koordynacji międzynarodowej działalności informacyjnej fiinkcjo. nuje wiele podobnych programów, dzięki czemu możliwa jest identyfikacja i lokaliia_Cj_a materiałów publikowanych, szarej literatury, zasobów archiwalnych i obiektów muzcai. nych [Bergman 2003a, s. 237).

Początki zainteresowania bibliotekami cyfrowymi znaleźć można w USA. gdzie w |_a. lach osiemdziesiątych ubiegłego wieku wieku NSF" rozpoczęła finansowanie projektów dotyczących badań nad rozwiązaniami sieciowymi i infrastrukturą informatyczną. g|^_v] nic superkomputerami Efektem tych prac, w powiązaniu z działaniami międzynarodn. wymi i na poziomie rządowym, było pow stanie Internetu jako światowej sieci sieci. Wraz z rozwojem systemów wyszukiwania informacji, baz danych, sztucznej inteligencji, ba. dań nad interakcjami czlowiek-komputer. na początku lat dziewięćdziesiątych, rozpoczęły się bardziej zintegrowane, interdyscyplinarne badania w tym zakresie. Na potrzebę p_ro. wadzenia takich badań zwracali uwagę członkowie DELOS-NSF Working Group. p_ro. ponując interdyscyplinarne programy badawcze realizowane według zagadnień przedsta-wionych symbolicznie na rys. I w postaci boków i wnętrza trójkąta [Chcn, Kicman 2002) Obszar badawczy pomiędzy wierzchołkami tego trójkąta, symbolizującymi ludzi i treści jest odzwierciedleniem tworzenia treści i ich archiwizacji. Obszar pomiędzy treściami i technologią obejmuje efektywne wyszukiwanie treści z wykorzystaniem technologii. Badania dotyczące prezentacji i użyteczności mają wpływ na wzrost dostępności treści Efektywne zastosowanie wyników badań pozwala na integrację trzech powiązanych ze sobą obszarów.

Rys I. Interdyscyplinarne badania nad bibliotekami cyfrowymi (wg [Chcn, Kicman 2002])

Współautorem modelu przedstawionego na rys. I jest Ching-chih Chen, która od 1993 r. prezentuje kolejne koncepcje globalnej biblioteki cyfrowej [Chen 1998; Chen 2003; Chen 2007). Początkowo przedstawiała ona technologiczne możliwości łączenia odrębnych kolekcji zasobów cyfrowych, posiadanych głównie przez biblioteki tradycyjne. Później zajmowała się problemami tworzenia zasobów cyfrowych i sposobami ich wykorzystania. Chcn uważa, że globalna biblioteka cyfrowa nie jest pojedynczą biblioteką cyfrową, ale siecią wielu rozproszonych zasobów, z których każdy może zawierać wiele wysokiej jakości multimedialnych obiektów cyfrowych.

Jak stwierdzono w raporcie NSF z 2003 r., biblioteki cyfrowe wymyślone i zaprojektowane zostały w latach dziewięćdziesiątych jako odpowiedź na powstanie sieciowego

" NSF - National Science Foundation (http: Www.nsf.gov), niezależna agenda federalna USA ulwomma pntz Kongres»latach pięćdziesiątych XX w. Finansuje około 20% badań wspomaganych centralnie, realizo-•wych przez ametykańdie uczelnie i instytucje naukowe.

środowiska wiedzy. Od lego czasu dokonano znacznego pmtępu w ich tworzeniu, pdmk cel zdawał się oddalać wraz / postępem prac, w dodatku nka/al się znacznie bardziej dynamiczny, niż początkowo przewidywano (Lirien, Wactlar 200), i 9)

Jednym / pierwszych projektów badawczych była Digital Library lnitialive(OLI), realizowana w lalach I994-I99K przez NSF, DARPA i NASA, która przygotowywała wizję rozwoju w oparciu o cztery cele;

•    Cyfrową sieć systemów wiedzy - połączenie zasobów obliczeniowych, informacyjnych i ludzkich,

•    Zestaw technologii umożliwiających rozwój - służących tworzeniu. ro/pow^{1 2}/echnisniu i stosowaniu wiedzy w zróżnicowanym środowisku multimedialnym, ukierunkowanym na realizację potrzeb użytkowników.

•    Nowe usługi informacyjne - w zakresie edukacji w sieci, handlu, ochrony zdrowia, transportu, działalności władz, wykraczające poza zakres tradycyjnych usług bibliotek i ośrodków informacji.

•    Powszechność, otwartość i personalizacja - dostęp przez całą dobę poprzez sieć. Badania prowadzone do końca XX wieku zostały rozszerzone poza obszary zagadnień

społecznych, behawioralnych i instytucjonalnych, dominujących w bibliotekach tradycyjnych. Projekty dotyczące bibliotek cyfrowych angażowały wielu partnerów, reprezentujących różne dyscypliny, jednocześnie przyczyniając się do rozwoju wielu gałęzi nauk technicznych i informatyki.

Dla zwiększenia efektywności realizowanych projektów stało się konieczne gromadzenie i rozpowszechnianie uzyskiwanych wyników. W1995 r. dla tych celów powstało czasopismo elektroniczne D-Lib Magazine¹², stając się integralną częścią działań DLI. Ten (początkowo) miesięcznik, a obecnie dwumiesięcznik, stal się profesjonalnym wydawnictwem, przedstawiającym wyniki badań i dyskusje nad wszystkimi problemami, z którymi stykali się uczeni, zajmujący się bibliotekami cyfrowymi.

Projekt DLI kontynuowany byl w latach 1998²2003 jako DLI-2. Do jego realizatorów dołączyły Library of Congress i National Library of Medicine (USA). Finansowanych było 36 projektów badawczych, obejmujących pełen zakres zagadnień związanych z bibliotekami cyfrowymi, takich jak badania podstawowe, tworzenie treści i zasobów cy² frowych, aplikacje dziedzinowe, instalacje eksperymentalne i rozwiązania funkcjonalne [Chen 2004, s. 160-161 ]. Projekty dotyczyły zagadnień związanych z całym cyklem życia informacji - jej tworzeniem, udostępnianiem, rozpowszechnianiem, wykorzystaniem i archiwizacją, a także tworzeniem wskaźników obrazujących poprawność rozwiązań. Wielką zaletą DLI-2 było interdyscyplinarne podejście do realizowanych projektów, wysoki poziom ich integracji oraz ścisła współpraca nauki z sektorem piywatnym [Griffin 2005).

NSF nadal finansuje badania bibliotek cyfrowych za pomocą kilku programów. Jednym z nich jest NSDL (National Science Digital Library)²⁰, oparty na osiągnięciach DLI-2; jego celem jest utworzenie zasobów dla edukacji w naukach ścisłych, technice i matematyce. W ramach projektu tworzony jest m.in. DLESE (Digital Library for Earth System Education)-¹, w którym współpracują uczeni, nauczyciele i studenci.

Z końcem lat dziewięćdziesiątych XX w. rozpoczęto badania nad nowymi rodzajami informacji i użytkowników. Do prac prowadzonych w USA włączyli się specjaliści z Wlk. Brytanii (JISC²²) i Niemiec (DFG²¹), nowe międzynarodowe projekty powstawały

1

¹¹ hllp://www.dlib.org/dlib/.

2

http://nsdl.org/.

¹¹ lillp://\mv,dlesc.org/librnry/index.jsp,

^!J JISC - Joint Information Systems Commillec i http: '/www jisc.ac.uk. i. zajmuje promowaniem badań do-tyczących nowych technologii informacyjnych, w tym rozwojem JANET, dostępem do źródeł elektronicznych, nowego środowiska dla nauczania, edukacji i badań naukowych.

•" DFG - Deutsche Forschungsgemeinschafi (German Research Foundation - http:/ www.dfg.de), jest niemiecką, centralną instytucją finansującą badania naukowe w publicznych instytucjach naukowych.